Een vereniging op de barricade: Historische Vereniging Oud Leiden

Adriaan Brandenburg begon in 2014 bij de HVOL als secretaris. Daarvoor was hij ruim 35 jaar actief in de journalistiek bij onder andere het Leidsch en Haarlems Dagblad. Toen hij stopte met werken werd hij door zijn voorganger bij Oud Leiden gevraagd of hij haar taak wilde overnemen. Dat leek hem wel wat; Adriaan is erg begaan met Leiden en zijn geschiedenis.

Het behoud van erfgoed

De in 1902 door professoren P.J. Blok en J. C. Overvoorde opgerichte vereniging heeft een duidelijk hoofddoel: behoud van erfgoed en de geschiedenis van Leiden levend houden. De vereniging publiceert hierover in haar kwartaalblad, nieuwsbrieven en onder andere op haar eigen site. Daarnaast organiseert zij jaarlijks een groot aantal lezingen en diverse excursies. De HVOL is bovendien actief op sociale media en op het gebied van digitalisering.

De vereniging geeft ook het Leids Jaarboekje uit, het ‘vlaggenschip’ van Oud Leiden. “In het jaarboekje stoppen we veel werk en het is elke keer weer een prachtige uitgave”, stelt Adriaan vast. Het jaarboekje wordt altijd gepresenteerd op de verjaardag (Dies) van de vereniging, ieder jaar groots gevierd in de Hooglandse Kerk met een klein 500 aanwezigen.

Mooi, rijk en kleurrijk

Waar is HVOL nu echt trots op? “Dat zal voor het ene lid net iets anders liggen dan het andere,” geeft Adriaan aan. De vereniging telt 2500 leden, met tien verschillende commissies. Van de commissies communicatie en beeldbank tot de commissies historisch karakter van de stad en geveltekens. “Al die commissies hebben een eigen verantwoordelijkheid en die koppelen dat weer terug naar het bestuur. Zo ontstaat er elk jaar een heel mooi, rijk en kleurrijk programma.”

Ook wijst Adriaan op de commissie ‘De Stem van Leiden’. Commissieleden leggen verhalen van Leidenaars op leeftijd vast. Onlangs is een aantal verhalen verzameld in een leuk boekje.

Er zijn ongeveer honderd actieve vrijwilligers verbonden aan Oud Leiden. Elke vrijwilliger heeft zijn of haar eigen specialiteit.

Adriaan is blij dat het ledenbestand redelijk stabiel is, het aantal leden neemt zelfs iets toe. De meeste leden werft de vereniging tijdens de Open Monumentendagen, met een stand in de binnenstad waar honderden mensen langslopen. “De vereniging kan zo goed uitdragen wat zij doet en waar zij voor staat. Corona was een spelbreker wat dat betreft, maar dankzij onder meer de zichtbaarheid van de vereniging op het internet wisten de mensen Oud Leiden alsnog te vinden.”

Nieuwe vrijwilligers zijn daarnaast altijd welkom bij de HVOL maar niet altijd makkelijk te vinden, zoals dat voor veel historische verenigingen geldt. “En wij zeggen daar bovendien eerlijk bij: vrijwillig is niet vrijblijvend. Er gaat namelijk veel tijd in zitten.”

Samenwerken

Samenspel is belangrijk voor Historische Vereniging Oud Leiden. In regionaal verband zijn er goede contacten, maar geen intensieve samenwerkingsvormen. Binnen Leiden bestaan die vormen van samenwerking wel, onder andere met Erfgoed Leiden en Omstreken (ELO) en Leiden & Partners, de organisatie die zich bezighoudt met de marketing van de stad. Ook organiseert Oud Leiden activiteiten samen met het Waterambacht, een vereniging die zich inzet voor het behoud en herstel van het stadswater. Met de Stichting Vrienden van het Singelpark werd ooit een lezing georganiseerd over het Singelpark en het ontstaan van de singels. Ook samen met musea worden geregeld initiatieven opgezet.

Het betrekken van jongeren

Natuurlijk zijn er ook ideeën voor de toekomst, die worden momenteel neergelegd in een beleidsplan. “De vereniging wil zich onder actiever opstellen richting de gemeente, bijvoorbeeld als nieuwe plannen in het vizier komen en de HVOL daar echt anders tegenaan kijkt,” laat Adriaan weten.

Ook wil Oud Leiden jongeren meer betrekken en enthousiast maken voor het behoud van erfgoed en de geschiedenis van de stad. Met podcasts wil de vereniging naast ouderen ook een jongere doelgroep bereiken. Zo is er in 2020 al een aantal podcasts opgenomen in samenwerking met Leidse Schatten, twee jonge historici met een journalistieke achtergrond. Ook is er het plan om een jongerencommissie op te richten die zich gaat bezighouden met projecten die voor jongeren interessant zijn. Tevens heeft HVOL goede contacten met de lokale media. Ze wil daar nauwer mee samenwerken om bepaalde projecten nog beter en op een moderne wijze voor het voetlicht te brengen.

Afgelopen jaar organiseerde Historische Vereniging Oud Leiden het project Stad In Steentjes, een ander opvallend nieuw project: ‘jeugdigen’ tussen de 8 en 88 konden met LEGO historische gebouwen in Leiden nabouwen. Dit resulteerde in een expositie en zelfs het Jeugdjournaal werd gehaald.

Fouten in de geschiedenis

De belangrijkste gebeurtenis in de Leidse geschiedenis is zonder meer het Leidens Ontzet, benadrukt Adriaan. Tijdens het jaarlijkse 3 Octoberfeest wordt feestelijk herdacht dat de stad bij het Spaanse Beleg van Leiden in 1574 door de geuzen bevrijd werd.

Naast dit historisch hoogtepunt, somt Adriaan ook wat ongelukkige voorvallen in het verleden op. “Een van de grootste fouten is het dempen van de grachten geweest. Leiden is nog steeds de mooiste stad van Nederland, maar het was mooier geweest als die grachten niet waren dichtgegooid.” Nog een historische fout is dat in 1927 het geboortehuis van Rembrandt in de Weddesteeg gesloopt is. Het huis moest plaatsmaken voor nieuwe panden. “Dat had natuurlijk nooit mogen gebeuren.” Ook het verdwijnen van de trams in Leiden, vindt hij erg zonde.

Actievoeren

Zullen er tegenwoordig dezelfde fouten worden gemaakt? Als het aan Adriaan ligt niet. HVOL is in de loop der jaren veel actiever geworden: “We gaan wat meer op de barricade.’’ Hij vindt dan ook dat de vereniging best van zich mag laten horen op z'n tijd.

Zo is de vereniging nu druk met het behoud van het Stadsbouwhuis: een voormalig kantoorpand aan de Langegracht in structuralistische bouwstijl. Ondanks de pogingen van HVOL en Vereniging Bond Heemschut gaat het gebouw hoogstwaarschijnlijk tegen de vlakte: “We vinden dit heel erg jammer en zijn druk bezig om dit te voorkomen, door brieven naar de gemeente te sturen en tijdens inspraakavonden ons zegje te doen.”

Soms zoekt Oud Leiden het hogerop bij de rechtbank of de Raad van State. Zoals toen horecagelegenheid ‘Annie’s’ haar terras wilde uitbreiden, waardoor een deel van het historische water in de Leidse binnenstad moest worden opgeofferd en het beschermd stadsgezicht zou worden aangetast. Hiervoor heeft HVOL samen met Waterambacht Leiden bezwaar tegen aangetekend. “Uiteindelijk zijn de plannen voor het megaterras gewijzigd en is met de eigenaar een compromis bereikt en komt er een kleiner terras.”

Waar is Adriaan het meest trots op? “Best veel zaken. Zo is mede dankzij Oud Leiden in de volkswijk De Kooi een heel karakteristiek gedeelte behouden. In de acht jaar dat ik er nu zit een mooi voorbeeld van behoud van erfgoed.” Dit gedeelte van de wijk, ‘de Oude Kooi’, is inmiddels benoemd tot gemeentelijk erfgoed. Dit heeft de eerder geplande sloop van de woningen kunnen voorkomen.

Hip and happening

Volgend jaar moet Adriaan statutair aftreden: hij zit alweer acht jaar in het bestuur. Hij blijft nog wel actief rondom de vereniging. “Want er is genoeg te doen.” De secretaris hoopt intussen dat meer jongeren zich aansluiten bij een historische vereniging en er meer diversiteit ontstaat.

En waarom je volgens Adriaan lid zou moeten worden? “Jeroen Maters die het Singelpark bedacht riep ooit: Erfgoed is hip and happening. Ik mag hem graag citeren. Daarom zou iedereen die van geschiedenis en Leiden houdt ook lid moeten worden van de Historische Vereniging Oud Leiden.”

Lijkt het je leuk om lid te worden van de Historische Vereniging Oud Leiden? Bekijk de website voor meer informatie.