Hoe de Rolling Stones de discussie over politiegeweld aanwakkerden met een veldslag in het Kurhaus

Het Kurhaus is een deftige locatie, maar op 8 augustus 1964 is daar weinig van te merken. Door de muren het Scheveningse hotel en theatergebouw klinkt de rock & roll van de Rolling Stones, begeleid door de kakafonie van complete chaos. De microfoonkabel van Mick Jagger is al gesneuveld. Jagger heeft twee maracas opgepakt en staat daar gepassioneerd maar onhoorbaar mee te schudden, terwijl de Vox-versterkers van Bill Wyman, Brian Jones en Keith Richards zo hard moeten werken dat je er met gemak een kip in kan braden. Zelfs Charlie Watts drumt met een bezorgde frons op zijn normaliter stalen gezicht. De tieners in het publiek gillen en schreeuwen zich de longen uit het lijf, terwijl ze stoelen lostrekken en deze in de rondten gooien. Ze gooien elkaar ook het podium op, waar agenten klaarstaan om hen weer het publiek in te smijten. Dat agenten aanwezig zijn verbaast niemand. Dat is gebruikelijk bij een Stonesconcert. De manier waarop zij zich verhouden, daarentegen, is dat volgens velen – waaronder de Stones zelf – niet.

Na tien minuten dergelijk geweld neemt de band de benen. De Stones vluchten het podium af, een wachtende auto in. In hun plaats betreden steeds meer politieagenten het podium, gewapend met knuppels. Hun taak is om de zaal tot rust te brengen, maar de spanningen nemen enkel maar toe. Aan het einde van de avond ligt het Kurhaus in puin: alle stoelen zijn tot splinters geslagen, geen stukje glas is ongebroken, kleden zijn van vloeren en wanden getrokken en de kroonluchter ligt op de grond. Het eerste buitenlandse optreden van de Stones is precies geworden wat afkeurende ouders en grootouders al vreesden: een ruige rock & roll-veldslag.

Veldslag

De Stones waren in de eerste twee jaar na hun oprichting in 1962 al aan heel wat gewend geraakt. Ze toerden in die jaren door het Verenigd Koninkrijk. In Life, zijn autobiografie, zegt gitarist en songwriter Keith Richards over die tijd:

‘In England for eighteen months, I’d say, we never finished a show. The only question was how it would end, with a riot, with the cops breaking it up, with too many medical cases, and how the hell to get out of there … It was just mayhem.’

Richards geeft in zijn boek ook toe dat het eigenlijk niet uitmaakte wát de band speelde: er was toch niemand die hen kon horen boven het geschreeuw van de tieners uit. Sommige nachten, schrijft Richards, speelden ze het introliedje van cartoon Popeye the Sailer Man tussen hun blues- en rocknummers door. Geen mens die het merkte.

De Stones waren dus gewend aan de nodige chaos, maar toch was het optreden in het Kurhaus op 8 augustus zelfs voor hun doen te veel van het goede. Volgens gitarist Brian Jones in Het Vrije Volk was dit het eerste optreden dat ze zelf afbraken. De Stones zouden zelf zeggen dat het geweld dat de Haagse politie gebruikte om de rellende jongeren in bedwang te houden daarvoor aanleiding was, maar de stoelpoten die hen om de oren vlogen zullen ook een rol gespeeld hebben. De krantenkoppen van de dagen daarna zouden er in ieder geval niet om liegen: ‘VELDSLAG IN HET KURHAUS. Jeugd had maar één doel: alles vernielen’, aldus De Telegraaf van 10 augustus. Ook De Waarheid en Het Vrije Volk spraken van een veldslag. De Maasbode houdt het bij ‘Uitzinnige taferelen bij het optreden van Rolling Stones: tien minuten genoeg voor totale chaos’ en het Leidsch Dagblad schreef: ‘CHAOS IN HET KURHAUS. Verwilderde tieners laten spoor van vernieling achter na mislukt optreden van de Rolling Stones’.

Politiegeweld

Bijzondere aandacht is er in de meeste van die kranten ook voor het optreden van de politie. Het dertigtal agenten zou zowel de mensen als de voorwerpen die op het podium belandden terug de zaal in hebben gesmeten, waarbij jongeren gewond raakten. Na het vertrek van de Stones bevocht de politie het publiek met knuppels – of zoals De Maasbode schreef: ‘Agenten moesten de wapenstok hanteren om zich de tieners van het lijf te houden’. Het Vrije Volk nam positie in tegen de politie: ‘Anderen (jongeren) werden door agenten in het gezicht getrapt en tegen het bovenlichaam getrapt’. Kort daarna stelde de krant dat ‘een deel van het grenzeloze vandalisme dat de Kurzaal zaterdagavond teisterde is toe te schrijven aan het hardhandige en provocerende optreden van de Haagse politie’. Ook De Waarheid schrijft dat ‘Ooggetuigen verklaren dat, indien de politie beheerster zou zijn opgetreden, ze zaak nog in goede banen had kunnen worden geleid. Echter, de politie verloor haar zelfbeheersing...’.

In een aflevering van Andere Tijden uit 2011 werd enkele agenten die aanwezig waren gevraagd hoe zij zich de avond herinnerden: aan de zij- en achterkanten van het podium was geen ruimte meer om jongeren apart te zetten en ‘Toen hebben we ze maar gejonast. Eén twee drie en terug in de zaal’. ‘Ze zaten aan de (microfoon-)snoeren te trekken en sommigen wilden de kabels doorbijten. Dus dan maakten we van die trappende bewegingen en dan lieten ze wel los.’ ‘Handhaving openbare orde moet soms met wat geweld gepaard gaan,’ voegt een andere agent later toe.

Wat exact de aanleiding van het geweld was, zowel door de jongeren als de agenten, is een vraag die misschien niet meer beantwoord kan worden, maar het is duidelijk dat de discussie omtrent politiegeweld van alle tijden blijkt.

Mick Jagger en de Stones blikken terug in 2022

Het optreden van de Rolling Stones in het Kurhaus is de muziekgeschiedenis ingegaan. Ook de Stones zelf zijn het bijna zestig jaar later nog niet vergeten. Tijdens hun optreden op 7 juli 2022 haalt Mick Jagger met de meer dan vijftigduizend fans in de ArenA herinneringen aan de avond op. Op het filmpje hieronder is te zien hoe foto’s van het optreden in het Kurhaus op het scherm verschijnen. ‘The show started of very nice,’ galmt de stem van Jagger door het station. ‘And then it got into a little bit of trouble… and then… it got into mayhem! Craziness! And the police!’ Kalm voegt hij toe: ‘Anyway, I know you guys are much better behaved. We won’t have any police horses on stage tonight.’

Literatuur en leestips

• Keith Richards, Life (2010)
• De Maasbode van 10-08-1964 in Delpher
• De Waarheid van 10-08-1964 in Delpher
• Het Vrije Volk van 10-08-1964 in Delpher
• Het Leidsch Dagblad van 10-08-1964 in het krantenarchief van Erfgoed Leiden en Omstreken.

Headerfoto: De Rolling Stones, 1965. (London Records, publiek domein.)