Laag voor laag Gouda onderzoeken: de werkgroep Gouda Tijdmachine

Gouda Tijdmachine is een werkgroep van historische vereniging Die Goude in samenwerking met het Streekarchief Midden-Holland. Wekelijks ontmoeten vrijwilligers elkaar om te werken aan het in kaart brengen van de geschiedenis van de Goudse binnenstad.

Het gewicht van Gouda

'Tijdens een avondwandelingetje kwam het ineens ter sprake', vertelt Henkjan Sprokholt, lid van de kerngroep van Gouda Tijdmachine. 'Hoe zwaar is Gouda eigenlijk? In heel Nederland daalt de bodem, maar in Gouda daalt alles wel heel snel. Ongeveer drie millimeter per jaar zakt de binnenstad van Gouda weg. Is Gouda in de loop der jaren misschien ook zwaarder geworden?' Uit de vraag over het gewicht van de stad is het project Gouda Tijdmachine ontstaan, een samenwerking tussen historische vereniging Die Goude en Streekarchief Midden-Holland.

Tijdens dit project werken vrijwilligers aan het in kaart brengen van de verschillende bebouwingen in de binnenstad van Gouda. Van de verschillende eigenaren en daarmee ook de verdelingen van de percelen tot aan het materiaal van de huizen, alles dat bekend is wordt genoteerd. Of het uiteindelijke gewicht van de binnenstad daarmee bepaald kan worden moet nog blijken, maar het project levert enorm veel nuttige informatie op.

Oude bronnen

Alle gegevens voor het onderzoek komen uit archiefmateriaal dat het Streekarchief Midden-Holland beheert. Twee belangrijke bronnen zijn het apparaat Matthijs en de registers voor de hofstedegelden. In het apparaat Matthijs staat genoteerd wie er wanneer de eigenaar was van een pand. Hofstedegeld was een soort grondbelasting. Het was gebaseerd op de grootte van een perceel. Wanneer een perceel bijvoorbeeld werd gesplitst, werd het hofstedegeld ook gehalveerd. In de registers voor de hofstedegelden staat genoteerd wie voor welk stuk grond moest betalen. Met deze informatie kun je er dus achter komen hoe percelen verdeeld waren en hoe en of dat in de loop der jaren is veranderd.

Om met dit archiefmateriaal te kunnen werken en het ook voor alle geïnteresseerden toegankelijk te maken, moet het eerst gedigitaliseerd worden. De werkgroep werkt met Transkribus, een programma waarmee geschreven teksten omgezet kunnen worden in een digitale versie, maar door de vorm van de boekwerken werkt dit niet altijd vlekkeloos. Vandaar dat veel alsnog moet worden overgetypt. Straat voor straat wordt alle informatie overzichtelijk bij elkaar gebracht. Veel werk dus, maar het levert ook veel op.

Historische naamborden

Uit de gigantische hoeveelheid informatie die voortkomt uit het project, ontstaan ook allerlei nieuwe initiatieven Zo heeft Roxana Chandali een project afgerond over historische naamborden. Tijdens dit project hebben scholieren van drie middelbare scholen in Gouda uithangborden gemaakt met de historische namen van huidige winkelpanden. Zo droeg het gebouw waar nu de Etos huisvest vroeger de naam ‘t Hert. En zit in De witte Haan nu een kapsalon.

In dit project werden de scholieren, maar ook de winkeleigenaren, bewust van de geschiedenis van hun stad. Een aantal scholieren combineerde elementen van de historische naam van het pand met elementen van de huidige winkel in het pand. Zo wordt de geschiedenis op een leuke manier naar het heden gebracht en gaan verschillende inwoners van Gouda er actief mee aan de slag. De uithangborden zijn in de etalages van de winkelpanden geplaatst en het winkelend publiek kan nu dus ook zien hoe de Goudse gebouwen vroeger genoemd werden.

Roxana heeft ook een brochure gemaakt voor dit project. Hierin is een kaart opgenomen met alle locaties en een overzicht met alle historische namen, de bijbehorende winkels en de namen van de scholieren die de uithangborden gemaakt hebben. Aan de hand van deze brochure kun je een leuke wandeling maken langs alle uithangborden.

Oude foto’s in kaart

Ook wordt er nu gewerkt aan een groot fotoproject. Foto’s uit de collectie van het Streekarchief Midden-Holland worden gekoppeld aan locaties op een interactieve kaart. Zo kun je als bezoeker precies zien waar een historische foto gemaakt is. Tijdens de bijeenkomst werd er een voorproefje van dit project getoond. Een foto van de Kleiweg in Gouda verschijnt op het scherm. Bob Coret, die dit onderdeel van de Tijdmachine trekt, vraagt aan de groep om mee te denken. Vanuit welke hoek is de foto precies gemaakt? Er is enige discussie onder de aanwezigen. Je zou uitkijken op waar nu de C&A zit, of is het toch een stukje verder? Het leeft in ieder geval onder de vrijwilligers. En dat is maar goed ook, want er zijn nog heel veel foto’s die een plekje op de kaart moeten krijgen.

Enthousiaste vrijwilligers

Het project begon bij Streekarchief Midden-Holland, daar lag natuurlijk al het bronmateriaal. Al het onderzoek vindt ook nog steeds daar plaats. Iedere vrijdag zit er een groepje vrijwilligers hard te werken aan het project, vertelt Marianne van der Veer van Streekarchief Midden-Holland. Omdat het moeilijk was om geld binnen te halen voor het project waren er twee opties: of Gouda Tijdmachine moest een stichting worden of Gouda Tijdmachine werd een werkgroep onder historische vereniging Die Goude, die al een ANBI status had. Het werd de laatste optie. Dit zorgde natuurlijk ook voor meer enthousiaste vrijwilligers vanuit de historische vereniging.

Bij de kerngroep van Gouda Tijdmachine zitten veel leden die vanuit hun dagelijkse bezigheden ook bezig zijn met geschiedenis. Expertises zijn natuurlijk ontzettend waardevol voor het project, maar zeker niet noodzakelijk. Iedereen die interesse heeft in de geschiedenis van Gouda kan een bijdrage leveren.

Een project zoals dit kan eigenlijk niet zonder vrijwilligers. Het enthousiasme van de deelnemers van Gouda Tijdmachine spat eraf en dat niet alleen. Het is duidelijk dat alle betrokkenen ontzettend veel weten van hun woonplaats en dat graag willen delen en behouden. De Tijdmachine opent wegen naar allerlei onderzoek over Gouda en biedt mogelijkheden om verschillende doelgroepen bij het Goudse erfgoed te betrekken.