Trekvaart op de Vliet

In de 17de eeuw werd de infrastructuur aangelegd voor het openbaar vervoer van reizigers over water met de trekschuit. Een trekschuit is een door een paard voortgetrokken schip en een vroege vorm van gereld openbaar vervoer. De trekschuit was betaalbaar, snel en betrouwbaar en verbond de belangrijkste steden in de Republiek met elkaar. Met een strak vaarschema en een hoge frequentie aan vaarten was het een belangrijke en succesvolle vinding uit de Gouden Eeuw, waar jaarlijks tienduizenden mensen gebruik van maakten.

Infrastructuur Den Haag - Delft - Leiden

De besturen van Den Haag, Delft en Leiden vonden een goede verbinding onderling en met andere steden in de Republiek belangrijk. In Zuid-Holland werd vanaf 1632 de Vliet geschikt gemaakt voor een trekschuitdienst tussen Leiden en Delft, met een aftakking naar Den Haag. Dat betekende vooral het aanleggen van jaagpaden en bruggen. Eerst werd het gebied in kaart gebracht; landeigenaren moesten onteigend en financieel gecompenseerd. Ook werd De Vliet op tal van punten verdiept. Bij de Knippolder van Voorschoten ter hoogte van restaurant de Knip waren wedden, doorwaadbare plaatsen voor vee en paarden. In de hooitijd reden boeren met hun hooiwagens door de Vliet naar de overkant. De aanleg van de trekvaart maakte hier een einde aan.

Hoge heren naar Den Haag

Den Haag was ten tijde van de trekschuit een sterk groeiende stad. Niet alleen woonde de stadhouder in de stad, ook verbleven er veel ambassadeurs en hoogwaardigheidsbekleders. Rijken bouwden hun buitenplaatsen aan de Vliet en gingen erheen per boot. Er waren beroemdheden bij, zoals de secretaris van de Oranjes, Constantijn Huygens, zijn zoon de wetenschapper Christiaan Huygens en de natuurkundige Simon Stevin. Maar ook de filosoof Baruch de Spinoza, schilders als Jan van Goyen en Paulus Potter, de Surinaamse zakenvrouw Elisabeth Samson, de componist Wolfgang Amadeus Mozart en de landschapsschilder Bartholomeus van Hove voeren ooit met de trekschuit over de Vliet.

Sporen van de trekschuit

We vinden in het landschap nog veel sporen terug van de voor de trekvaart aangelegde infrastructuur. Hier en daar kun je de oude jaagpaden nog vinden, zoals bij het natuurgebied van Leidschendam. Het jaagpad is in de meeste gevallen opgegaan in een fietspad of autoweg. Soms wordt dan nog in de straatnaam van de weg verwezen naar de oude functie die de weg langs de oever van het kanaal had. Een goed voorbeeld hiervan is de Trekweg in Den Haag (ongeveer vanaf de Laakmolen tot Rijswijk) en het Jaagpad in Rijswijk. Ook het Commissarishuis aan de Vliet in Leiden en vele landgoederen en buitenplaatsen herinneren aan deze tijd.

Beleven van de trekvaart

De geschiedenis van de trekvaart en de trekschuit is tegenwoordig nog goed te beleven. Er varen verschillende rederijen met arrangementen waarbij thematisch wordt teruggegrepen op de Gouden Eeuw. Langs de Vliet kun je cultuurhistorie, landschap en natuur goed beleven. Er is een recreatief netwerk van wandelen, fietsen en varen. De trekvaart wordt gekenmerkt door een open gebied in het noorden, met de Vlietlanden, Leidschendammerhout en Starrevaart en het groene gebied tussen Voorschoten en Leidschendam. In het zuiden ligt een meer stedelijk gebied, waar nog vele buitenplaatsen met tuinhuisjes aan het water zijn gelegen. Kasteel Duivenvoorde, het sluisgebied van Leidschendam, Hofwijck en de Romeinse resten van Forum Hadriani in Voorburg zijn belangrijke cultuurtoeristische trekpleisters. Deze locaties zijn ook per boot bereikbaar.