Naar overzicht

Oranjes en regenten: een gespannen relatie

— 1 reacties

In de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ontstond een machtsstrijd tussen de hoogste gezagsdragers, de stadhouders (nakomelingen van Willem van Oranje), enerzijds en de regenten (stads- en gewestbestuurders) anderzijds. In deze strijd ging het er soms bloedig aan toe.

In de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ontstond een machtsstrijd tussen de hoogste gezagsdragers, de stadhouders (nakomelingen van Willem van Oranje), enerzijds en de regenten (stads- en gewestbestuurders) anderzijds. In deze strijd ging het er soms bloedig aan toe. In 1581 hadden de Staten-Generaal besloten de Spaanse koning niet langer te erkennen als wettig landsheer. Daardoor was de functie van stadhouder – ooit de ‘plaatsvervanger’ van de vorst – in waarde verminderd: de stadhouder was nadien voornamelijk nog opperbevelhebber van het leger. Deze machtsdeling leidde regelmatig tot conflicten. De heersende regenten probeerden hun positie te handhaven, terwijl de stadhouder erop uit was zijn macht te vergroten. Een strijd tussen ‘staatsgezinden’ en ‘orangisten’.

Johan van Oldenbarnevelt

In de functie van landsadvocaat, na het stadhouderschap de hoogste functie in de Republiek, ontpopte Johan van Oldenbarnevelt zich als vertegenwoordiger van de Hollandse regenten. Hij kreeg het na enige tijd aan de stok met stadhouder Maurits van Oranje-Nassau: er was geen plaats was voor een sterke stadhouder én een sterke landsadvocaat. Het conflict kreeg een dramatische afloop. In 1619 werd Van Oldenbarnevelt, na een godsdienstig en politiek conflict met Maurits, ter dood veroordeeld en op het Haagse Binnenhof onthoofd.

Stadhouderloze tijdperken en Rampjaar

Door deze machtsgreep werd Maurits de centrale figuur in de Republiek. De machtspositie van de Hollandse regenten liet hij echter ongemoeid, waardoor de strijd voortduurde. Tweemaal waren er geen volwassen mannelijke Oranjes beschikbaar om het stadhouderschap te vervullen. In deze ‘stadhouderloze tijdperken’ oefenden de regenten het bewind uit. In andere perioden waren de Oranjes echter oppermachtig, vooral in oorlogstijd, zoals in het Rampjaar 1672, toen de Republiek van vier kanten werd aangevallen. Willem III werd tot stadhouder benoemd en zijn aanhangers hielden de regenten verantwoordelijk voor de tegenslagen. Zij vermoordden de staatsgezinde, uit Dordrecht afkomstige raadspensionaris Johan de Witt en zijn broer Cornelis. Ook na de dood van de gebroeders De Witt duurde de machtsstrijd voort, tot de inval van de Franse legers in 1795.

1 reacties

Soof 10 april 2023

dankjewel !! Dit heeft me echt geholpen voor een beter geschiedenis cijfer !!!

Plaats een reactie

Verzenden

Heb jij een verhaal over de Zuid-Hollandse geschiedenis?

Welk verhaal mag volgens jou niet ontbreken op deze website? Deel je verhaal of tip met de redactie! Lees de voorwaarden en tips voor het schrijven van een verhaal.

Ontvang de laatste verhalen in je mailbox

Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe publicaties? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief!

Deze website maakt gebruik van geanonimiseerde cookies om jouw gebruikservaring te optimaliseren en voor de analyse van onze website. Deze cookies kun je niet uitzetten. Bij het tonen en afspelen van YouTube video's worden cookies van derden geplaatst. Deze cookies van derden kun je wel uitzetten. Klik op "Akkoord" als je akkoord gaat met dit gebruik van cookies, klik op "Aanpassen" voor meer informatie en om zelf te bepalen welke cookies deze website plaatst.

Deze website maakt gebruik van geanonimiseerde cookies om jouw gebruikservaring te optimaliseren en voor de analyse van onze website. Deze cookies kun je niet uitzetten. Bij het tonen en afspelen van YouTube video's worden cookies van derden geplaatst. Deze cookies van derden kun je wel uitzetten. Klik op "Akkoord" als je akkoord gaat met dit gebruik van cookies, klik op "Aanpassen" voor meer informatie en om zelf te bepalen welke cookies deze website plaatst.