Mysterieus timmergereedschap in Museum De Timmerwerf

Het mysterieuze gereedschap is een houten stok met een gebogen stuk ijzer op de kop en een metalen voetje aan het andere uiteinde. Voorlopig is het exemplaar van Museum De Timmerwerf het enige bekende exemplaar van dit gereedschap.

Gildeborden

Het gereedschap moet wel zeker weten gebruikt zijn door timmerlieden. Het gereedschap staat namelijk afgebeeld op twee bij het museum bekende gildeborden van timmerlieden, één in de Pieterskerk te Leiden (gildebord uit 1648) en één in de St. Catharijnekerk in Brielle (gildebord uit 1683). Een gildebord was een tableau met daarop een tekst, vaak een bijbeltekst of gedicht en hing in een kerk. Zo’n bord was ook versierd met elementen die passen bij het betreffende gilde.

De afbeeldingen op de gildeborden laten een identieke gebogen stuk ijzer op de kop zien, maar een iets langere snijrand. Opvallend is dat bij het gildebord in Brielle enkele andere voorwerpen te zien zijn naast het raadselachtige gereedschap. Namelijk een klosje touw en een passer. Zouden de objecten iets met elkaar te maken hebben?

Een mogelijke hypothese is dat men een touwtje met een schietlood door het gaatje liet zakken naar een vast punt op de grond. Men hield dan de stok horizontaal en kon dan in haakse richting een afstand meten. We moeten daarbij denken aan werkzaamheden die al voor 1650 door timmerlieden werden uitgevoerd. Zou het een meetinstrument voor de molenbouw geweest kunnen zijn?

Omdat de twee gildeborden in het westen van ons land hangen en het tot nu toe lijkt dat het museum als enige in Nederland over een exemplaar van het gereedschap beschikt, zou het kunnen zijn dat het gereedschap streekgebonden is geweest.

Meetinstrument

Of het gereedschap werd gebruikt in de molenbouw is dus nog de vraag, maar dat het hier gaat om een meetinstrument daar is het museum wel over uit. De totale lengte van de stok is een el. De maatverdeling is in duimen weergegeven. Het gebogen stuk ijzer op de kop van de stok heeft een vaste maat van 2 duim. In het midden van de gebogen kop is een inkeping zichtbaar waar zo goed  als zeker een draad doorheen liep. Vanaf dit punt is de verdeling ook weer een veelvoud van een duim.

Het metalen voetje aan het einde van de stok is ter bescherming van het hout en voorkomt afwijkingen in de maatvoering. Dit zou kunnen betekenen dat er heel bewust vanuit de punt gemeten werd. Misschien werd de diepte van een geboord gat ermee opgemeten.

Gouden tip?

Het museum is nog op zoek naar antwoorden over dit gereedschap. Hoe werd het gereedschap precies gebruikt? Wat is de naam van het gereedschap? En is het misschien een streekgebonden object? Weet jij hier misschien meer over? Of heb je zelfs eens zo’n object gespot? Laat dan een reactie hieronder achter.