Hof van Katwijk

Ontdek de geschiedenis van het Hof van Katwijk en het huidige Heerenschoolbos. 

Over het Hof van Katwijk

De voormalige regenten van de beide Katwijken resideerden hier tussen 1680 en 1831, en lieten prachtige tuinen en vijvers aanleggen. Deze tuin, een mix van Hollands-Classicisme en Engelse landschapsstijl, diende als lustoord voor de Heer van Katwijk. Hollands-Classicisme, populair in de Gouden Eeuw, kenmerkt zich door symmetrie, zichtlijnen en Grieks-Romeinse invloeden, zoals te zien is in paleizen als Huis ten Bosch, het Catshuis en Slot Zeist. Een van de pronkstukken in het Heerenschoolbos is een beeld aan het einde van de centrale laan, aan de oever van de grote vijver. Dit beeld, vaak 'Neptunus' genoemd maar eigenlijk een riviergod genaamd Rhenus Pater, toont een gespierde figuur met een lange baard, die een enorme vis vasthoudt onder zijn arm, terwijl zijn andere arm leunt op een vaas. Hoewel er nu een straal water uit de bek van de vis spuit, stroomde er oorspronkelijk ook water uit de vaas, die de bron van de machtige Rijn symboliseert.

Het Willibrorduscollege

Op de plek van het huidige zorgcentrum stond ooit het Willibrorduscollege, het eerste katholieke gymnasium van Nederland, actief tussen 1831 en 1928. Hier werden de eerste katholieke landelijke politieke leiders gevormd, dankzij het onderwijs van de paters Jezuïeten vanaf 1836. Tijdens deze periode werden veel uitbreidingen gedaan aan het gebouwencomplex, waaronder de kapel van Tepe, ontworpen door oud-leerling Alfred Tepe. De kapel veroorzaakte het verlies van de zuidelijke vijver, wat aanzienlijke schade toebracht aan de symmetrie van de tuin. De Jezuïeten plaatsten verschillende beelden met een christelijke betekenis in de tuin, waaronder een Christusbeeld tegenover de balustrade in de Mariavijver. De tuin fungeerde als studieplek, wandelgebied en debatlocatie, waarbij de leerlingen zelfs hun eigen moestuintjes hadden op de plek van de huidige dierenweide.

Het gymnasium werd later vervangen door een missiecollege, waar van 1928 tot 1963 de Franciscaner Minderbroeders werden opgeleid. Deze missionarissen, uitgezonden over de hele wereld om het evangelie te verspreiden, zijn allemaal begraven op de kleine begraafplaats bij het college. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hevig gevochten om het missiecollege nadat de Duitse troepen in 1940 landden bij het vliegveld Valkenburg. Leerlingen en paters moesten in allerijl dekking zoeken. Van 1942 tot 1944 waren de Duitsers ingekwartierd in het missiecollege, terwijl in het omliggende Zocherpark loopgraven werden aangelegd. Een Engels bombardement in augustus 1943 verwoestte per abuis de neogotische kapel en aangrenzende gebouwen. Het Heerenschoolbos werd tijdens en na de oorlog zwaar getroffen, met veel bomen gekapt door de Duitsers voor verdedigingsdoeleinden en later door de lokale bevolking voor brandhout tijdens de hongerwinter van 1944-1945. Na de oorlog werd onder leiding van Pater Mikx nieuwe beplanting aangebracht, hoewel veel tuinbeelden spoorloos verdwenen. Het missiecollege werd in 1963 omgevormd tot verpleeghuis De Wilbert, waardoor de naam van Willibrord nog steeds verbonden is met Katwijk aan den Rijn.

Het verhaal omvat ook het Spijker, ooit een voedselbewaarplaats van kasteel Huys 't Sandt in de middeleeuwen. Mogelijk gebouwd door burggraaf Dirk van Cuyk in 1320, diende het als woning voor Filips van Wassenaar, voorganger van Filips van Wassenaar, en werd het in 1393 verwoest tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Na herbouw en verdere verwoestingen bleef het kasteel tot het einde van de 18e eeuw bestaan als een ruïne met enkele losstaande gebouwen. De fundamenten van het kasteel liggen grotendeels onder de huidige Sandtlaan, waar ook het historische tolhuis staat, deels gebouwd met stenen van de ruïne.