Divali, een Hindoestaans lichtjesfeest in Zuid-Holland

Met Divali vieren hindoes over de hele wereld de overwinning van het goede op het kwade, van licht op de duisternis en van kennis op ontwetendheid. Voor zonsondergang wordt het gebed gedaan. Tijdens dit gebed branden wij diya’s en richten wij ons op de Godin Lakshmi. Diya’s zijn kleine aardewerken schaaltjes die worden gevuld met ghee (geklaarde boter) en een watje als lont. Het hele huis wordt deze avond letterlijk verlicht. De Godin Lakshmi is de Godin van de rijkdom. Ze staat niet alleen voor materiële rijkdom, maar ook voor immateriële zaken die ons rijkdom bieden zoals een goede gezondheid, geluk en voorspoed. In de volksmond zegt men dat met Divali om 18.00 uur de Godin van de rijkdom je huis betreedt om je gezin te zegenen met geluk en overvloed.

Een enkele reis naar Nederland

Ikzelf behoor tot de tweede generatie Surinaamse Hindoestanen in Nederland. Ik ben geboren en getogen in Schiedam. Mijn vader kwam in 1970 naar Nederland om te werken en te studeren. Hij heeft nog even getwijfeld om een retourtje te boeken, maar op aanraden van een neef heeft hij een enkeltje geboekt. “Je weet het niet, straks ben je zo weer terug als het je even tegenzit” had hij gezegd. Met een koffer en een klein bedrag op zak landde hij op Schiphol. Gelukkig vond hij snel werk en kon aan de slag bij Floryn. Overdag leverde hij jenever aan de kleine cafés in Schiedam en Rotterdam en in de avonduren studeerde hij. Met zijn komst naar Nederland had hij als doel om zijn jonge gezin een betere toekomst te bieden. Na enige tijd konden mijn moeder, mijn oudste broer en zus vanuit Suriname overkomen naar Nederland. Het gezin werd uitgebreid in 1971 met de komst van mijn andere broer, en in 1980 maakte mijn komst het gezin compleet.

Divali in Suriname

De Divali herinneringen van mijn vader zijn heel mooi. Bij hem thuis werd de gehele maand voor Divali vegetarisch gekookt en werd het huis schoongemaakt door zijn moeder. Zij woonden niet in een drukke stad maar in het groen, vlakbij de Saramacca rivier. Er waren geen winkeltjes in de buurt en ze leefden van wat er verbouwd werd. Voor de viering meerde er een boot aan met mensen die zelf diya’s hadden gemaakt en deze kon je bij hen aanschaffen. Voor de mensen die het minder goed hadden mocht er betaald worden met bijvoorbeeld rijst. Een avond voor de viering maakte mijn opa een diya aan en deed dan ook een gebed. Deze diya werd op een plankje in de Saramacca rivier gelegd. De volgende dag werd het hele huis en ook het erf verlicht door diya’s. En er werd ook extra aandacht besteed aan een feestelijke maaltijd door mijn oma.

Grote schoonmaak en gebed

Als klein meisje kan ik mij niet beter herinneren dan dat mijn ouders al heel vroeg begonnen aan een grote schoonmaak door het hele huis. Alles moest schoon zijn op de dag van de Divali-viering. Van onder tot boven, van ramen tot aan vitrages en gordijnen. Zelfs de keukenkasten kregen aan de binnenkant een extra schoonmaak beurt. Het gaf je het gevoel dat er wel heel iets bijzonders moest gebeuren op die dag! En dat was ook zo, en dat is tot op heden nog zo voor mij.

Mijn vader trof de voorbereidingen voor het gebed. Hij zorgde ervoor dat alle benodigdheden voor de pooja (het gebed) gereed stonden. De schaaltjes werden schoongemaakt en de ghee werd op de kachel gezet zodat deze vloeibaar werd. Watjes werden in een mooie vorm gedraaid zodat deze goed zouden blijven zitten wanneer de diya’s gevuld en aangemaakt zouden worden. Wat was ik blij wanneer ik mee mocht helpen met het klaarzetten! Voor het gebed zorgden we ervoor dat we schone kleding aan hadden en dat alles aan de kant was. Als heer des huizes leidde mijn vader ook altijd het gebed en reciteerde de mantra’s. Aandachtig luisterde ik naar de Vedische teksten die mijn vader opzei in het Sanskriet. Wanneer hij klaar was sprak ik mijn hartenwensen stilletjes uit in mijn hoofd, vanuit het hart met gevouwen handjes.

Een traditie in beweging

Mijn moeder stond altijd uren in de keuken om ons die dag te kunnen trakteren op allerlei heerlijkheden. Een greep uit de lekkernijen die heel vaak op tafel hebben gestaan: roti, dahl, bara, pompoen, aardappelen en kousenband in massala, chutney, semway (warme zoete melk met vermicelli) en prasad (zoetigheid van griesmeel, melk, boter en suiker dat werd geofferd tijdens ons gebed).

Ik weet nog heel goed dat mijn eerste Divali bij mijn ouders vandaan heel erg kaal voelde. Ik was dan ook erg emotioneel en miste het samenzijn met hen. Inmiddels woon ik allang niet meer bij mijn ouders en vier ik Divali samen met mijn twee kinderen Karn en Gauri. Nu ben ik degene die het gebed leidt en is mijn zoon, omdat hij de oudste is, helemaal in zijn nopjes wanneer hij mag helpen met de voorbereidingen voor de pooja. Na ons gebed bezoeken wij mijn ouders om samen te eten. In de avonduren bellen we vaak onze naasten nog om onze gelukwensen te delen. Wat mijn ouders niet deden, maar ik wel graag doe is dat ik met Divali graag wat cadeautjes aan mijn kinderen uitdeel. Ook offer ik wat geld, wat ik daarna doneer aan een tempel of een goed doel. En met de komst van het internet in de tussentijd kan ik mijn huis versieren met bijzondere Divali decoratie. 

Universele boodschap

Niet alleen de komst van het internet heeft onze Divali-vieringen veranderd. Ik bezoek samen met mijn ouders, mijn kinderen en andere familieleden ook graag de viering in het theater Zuidplein in Rotterdam. Het geeft een extra feestelijke tint in onze novembermaand. We genieten van de show en in de pauze is er tijd voor een hapje en een drankje. Het vergroot het gevoel van Divali omdat je elkaar terplekke ook ‘Subh Divali’, een voorspoedige Divali viering, kan wensen en dat geeft een gevoel van verbinding en vreugde. Ook hier wordt er stil gestaan bij de symboliek van Divali. De overwinning van het goede op het kwade is natuurlijk universeel. In alle religies wordt hierbij stil gestaan. En ik ben heel blij dat ik mag vertellen dat de viering in het theater Zuidplein, die helemaal wordt verzorgd door Stichting APNA, ook bezocht wordt door niet-Hindoes. Dat maakt voor mij het gevoel van vreugde en verbinding nog veel dieper.