De opsplitsing van Holland in 1840

Holland was in deze eenheidsstaat nog slechts een provincie. Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden was een samenvoeging van de Oostenrijkse Nederlanden (ongeveer het huidige België) en het grondgebied van de oude Republiek. De internationale gemeenschap wilde op die manier een grote bufferstaat creëren. Deze zou niet zo makkelijk onder de voet worden gelopen bij een eventuele toekomstige Franse expansie.

Weinig politieke macht

Holland, dat in de Republiek veruit het belangrijkste gewest was geweest, was na de Belgische afscheiding van 1830 opnieuw de grootste provincie, met de meeste inwoners en de grootste economische macht. Maar anders dan in de Republiek was Holland niet langer politiek zelfstandig. De provincie werd van bovenaf, vanuit Den Haag, bestuurd, via twee Commissarissen des Konings, één voor het noorden en één voor het zuiden. Er was een college van Provinciale Staten, maar dat had weinig in de melk te brokken.

Splitsing Noord- en Zuid-Holland

In 1840 werd na enige discussie besloten Holland te splitsen in twee aparte provincies: Noord-Holland (met als hoofdstad Haarlem) en Zuid-Holland (met Den Haag als hoofdstad). Er was wat verzet uit Noord-Holland, omdat sommigen vreesden dat Noord-Holland erg zou worden gedomineerd door Amsterdam. Maar uiteindelijk werd de scheiding toch doorgevoerd. Eigenlijk was het verschil voor en na 1840 niet eens zo groot, omdat het noorden toch al een eigen Commissaris en een eigen College van Gedeputeerden had.

Haarlemmermeer, Leimuiden

In de jaren na 1840 veranderden de grenzen tussen beide provincies een aantal keren. Dit gebeurde bijvoorbeeld rond 1850, toen het Haarlemmermeer werd drooggelegd en het gebied, dat tussen Noord- en Zuid-Holland in lag, werd toegewezen aan Noord-Holland. Om Zuid-Holland tevreden te stellen kreeg het Leimuiden en een klein deel van Aalsmeer van Noord-Holland.