In gesprek met Eef van Zanten (1951): "Uitvinders zijn dwarsdenkers"

Gat in de markt

Eef van Zanten woont met zijn vrouw Gerrina in Maasdijk. Bij hun huis is een enorme siertuin plus kas waar van alles groeit en bloeit. In deze ‘Spirit Garden’, waar bezoekers door Gerrina ontvangen worden, brengt Eef veel tijd door nu hij met pensioen is. “Ik vind het heerlijk om met planten en bloemen bezig te zijn.”

Geboren tussen de kassen in het Westland werkte Eef van Zanten vanaf jonge leeftijd in de tuinbouw. Eerst als loonwerker, maar al gauw besloot hij ondernemer te worden, samen met compagnon Frans Leerdam. Ze zagen op tijd een groot gat in de markt. Eind jaren zeventig gingen tuinders namelijk telen op substraat: steenwolmatten met toevoer van voedingsvloeistof. Ze leverden steenwolmatten aan drie fabrieken. Van broodsnijmachines had Eef afgekeken hoe de steenwol het beste gezaagd kon worden.

“De tuinders hadden de matten in de winter nodig. Dan werkten we dag en nacht in ploegen,” vertelt hij. “Onze machines bouwden we samen met smederij Van Beurden, een begrip in Maasland en omstreken.” De tuinders stapten massaal over op substraat en het bedrijf groeide en groeide.

Speciale goten

Eef onderzocht voortdurend hoe dingen beter en makkelijker gedaan konden worden. “Ik ben een dwarsdenker: ik bedenk hoe je iets bekends kan gebruiken voor iets heel nieuws. Een techneut ben ik niet, we hadden altijd technische mensen om het uit te voeren.”

Het bedrijf werd groot met het Walking Plant System. Het bedrijf WPS Horti Systems bestaat nog steeds. Maar hier is veel uitvindwerk aan vooraf gegaan. Door de steenwol begrepen Eef en Frans precies wat er speelde in de kassen. Zo bedacht Eef een type goot die al gauw door veel kwekers werd gebruikt om de steenwolmatten in te leggen. “Deze goot had een verhoging op de bodem, zodat de steenwolmat niet in het water bleef staan. Dus minder ziekten en besmettingen van de planten.” Ze bouwden een gotenmachine die de stalen goten fabriceerde. De vinding bleek ook heel duurzaam. Zo bleef het water met de voedingstoffen schoon en kon het hergebruikt worden.

In de jaren tachtig bedacht Eef zo drie uitvindingen die de tuinbouw voorgoed zouden veranderen: de goten, transportbanden en lijmpluggen.

Lopende band

Een kas vol potplanten op tafels, waar de medewerkers de hele dag bezig waren om ze te verzetten of af te voeren voor de veiling. Dat was decennialang de dagelijkse praktijk voor potplantenkwekers. Tot iemand een lopende band voor de planten bedacht. Nu kwamen de planten vanzelf naar je toe!

“Ik kwam bij een tuinder in Brabant, die met een uitvinding bezig was,” vertelt Eef. “Met een autogordel in een kunststofgoot probeerde hij planten voort te bewegen met een machine. Alleen: het systeem liep steeds vast. ‘Neem maar mee,’ zei de tuinder, ‘ik ben het zat.’ Toen ging ik ermee aan de slag. Met een stalen goot werkte het wel. Samen met de tuinder hebben we toen een proefproject gedaan. Eigenlijk was hij de uitvinder, wij hebben het alleen werkend gemaakt,” zegt hij bescheiden.

Het transportsysteem was een doorbraak voor de plantenteelt. Er konden veel meer planten per meter staan. Voor het bedrijf van Eef en Frans betekende het een enorme groei. Ze richtten WPS op en gingen als eerste de lopende banden installeren.

Wasserijen

Ondertussen droeg een andere uitvinding van Eef ook al bij aan de automatisering. De lijmplug, een grondmengsel waarin de meeste kleine plantjes hun leven starten. Het bijzondere was dat hun mengsel polyurethaan bevatte. “Dit is een bakkersproduct. Daardoor bleef het plantje niet met zijn wortels aan het potje hangen als je het eruit trok. Zo kon een machine de plug er makkelijk uittrekken,” legt hij uit. Ze bedienden een enorme markt hiermee, ook in de Verenigde Staten.
Eef bedacht een elektronische ‘tag’ (een label met informatie) die hij afkeek van grote wasserijen, waar men bijvoorbeeld doktersjassen ‘labelt’ zodat hij weer bij de juiste persoon terugkwam. “Deze tags konden dus tegen water. Die moesten we hebben.”

Preforma

Ze ontwierpen ook een camerasysteem om de planten voor de verkoop te sorteren. Het systeem voor onbestelbare post bij de PTT inspireerde Eef hierbij. “Zij maakten foto’s van onduidelijke adressen, die door een datacenter in Azië wordt ontcijferd. Een superefficiënt systeem.” Hun camera sorteerde de planten op lengte en bloei, of aantal knoppen, of wat de tuinder maar wilde. De informatie van de camera kwam terecht in de tag van elk plantje.

“Toen kwam er iemand uit Noorwegen die ons pluggenbedrijf – we noemden het Preforma –wilde kopen. ‘Ik verkoop mijn kind niet,’ heb ik gezegd. Hij hield aan en in 2001 hebben we het toch verkocht. Dat was ook het moment dat mijn maat Frans ermee stopte.”

Eef ging door, zijn talent voor technische uitvindingen was nog niet opgedroogd. Nog tot 2018 stond hij aan het roer van WPS. Toen nam zijn dochter Digna het stokje over. Het assemblagebedrijf telt nu ongeveer vijftig medewerkers.

Gedicht van zijn vader

Eef relativeert zijn aandeel in het succesverhaal graag. Zo vindt hij dat de techniek in de tuinbouw vooral vooruit gaat door de collegialiteit tussen tuinders. “Daar zitten ook nogal wat uitvinders tussen en ze delen met elkaar wat ze bedacht hebben.”

Hij kijkt met tevredenheid terug. Ingenieur had hij niet per se willen worden. “Het is goed hoe het ging. Belangrijk voor mijn carrière was mijn diensttijd op Curaçao. Als jongeman kreeg ik al een brede blik en mensenkennis.”

Hij heeft respect voor de geschiedenis; wat mensen vóór onze tijd deden. Zijn vader was een voorbeeld voor hem. Met trots laat hij een ingelijst gedicht zien van zijn vader, die teeltvoorlichter was bij het Proefstation in Naaldwijk. Het is een ode aan glas, ten tijde van de uitbreiding van de eerste grote kassen in het Westland. “Pa was een dichter. Dat heb ik van hem geërfd. Onderweg in de auto noteer ik ook mooie invallen. Er zijn zoveel mooie dingen in het leven,” besluit hij.

Glascultuur (eerste regels)
Waar ‘t oudst vernuft der mensheid blonk
en aan zo velen welvaart schonk
Was ’t glas; oorspronkelijk een silicaat,
Door gloeihitte kwam ’t resultaat

(Evert van Zanten, 1959)