De industriële revolutie en nieuwe transportmogelijkheden

De Franse overheersing van Holland had belangrijke gevolgen voor de handel en het transport in zuidelijk Holland. De internationale handel kwam tot stilstand door Napoleons Continentale Stelsel, een handelsverbod met de bedoeling Engeland economisch te isoleren. De bestuurlijke hervormingen die de Fransen invoerden hadden wél een positief effect. Nationaal belang kreeg nu voorrang boven stedelijk en gewestelijk winstbejag.

Economisch herstel onder Willem I

Na de Franse tijd nam koning Willem I het economisch herstel voortvarend ter hand. Onder zijn bewind werd gestart met belangrijke infrastructurele projecten, zoals het graven van het Kanaal door Voorne, bedoeld om de verzandende Rotterdamse haven vanaf zee bereikbaar te houden). Ook begon de aanleg van een stelsel verharde Rijks- en provinciale wegen en de eerste spoorwegen.

Op handelsgebied had Willem I echter minder succes. Zijn politiek ten opzichte van zuidelijk Holland was gericht op een herstel van de stapelmarkt. Door tarieven te heffen op de Rijnvaart probeerde hij schippers te dwingen in Rotterdam aan te leggen en hun goederen daar te verhandelen. Toen bleek dat schepen Rotterdam vanwege deze maatregel juist meden, werden de tarieven losgelaten. Mede daardoor kon Rotterdam zich ontwikkelen tot een transitohaven, waar producten van en naar de economische grootmachten Groot-Brittannië en Duitsland werden overgeslagen.

Stapelmarkt wordt transitonetwerk

De in 1840 gevormde provincie Zuid-Holland begon zich rond 1860 stormachtig industrieel te ontwikkelen. In de havens verdrongen stoomschepen de traditionele zeilboten. Treinen maakten trekschuiten overbodig en er ontstond een fijnmazig transportnetwerk dankzij de bouw van ijzeren bruggen voor spoor- en wegverkeer. De Nieuwe Waterweg zorgde ten slotte voor een directe verbinding tussen de Atlantische Oceaan, Zuid-Holland en het Duitse achterland.

Rotterdam grootste haven

Rotterdam groeide al snel uit tot de grootste haven van Holland – groter zelfs dan Amsterdam, dat eeuwen veruit de grootste was geweest. De hoofdstad had echter geen goede verbinding met de grote rivieren – en dat had Rotterdam wel.