De 17e eeuwse trekschuit

In de loop van de zeventiende eeuw bloeiden de handel en nijverheid in Holland. Daardoor intensiveerde het personenverkeer tussen de steden. De behoefte aan betere vervoersmogelijkheden leidde tot de trekschuit. De trekschuit was een schip dat door een paard vanaf de wal werd voortgetrokken en vooral bedoeld was voor het vervoer van passagiers. Dit voorttrekken werd ook wel ‘jagen’ genoemd. Het pad op de wal waar de jager op liep, noemen we het jaagpad.

Naar huidige begrippen was de trekschuit traag – vaak niet sneller dan 3 à 4 kilometer per uur. Maar hij was wel stipt: de schipper hield zich aan een dienstregeling en wachtte niet op laatkomers. Als de schuit te laat op de plaats van bestemming aankwam, moest de schipper het reisgeld aan de passagiers terugbetalen. Zo was de trekschuit een efficiënt en betrouwbaar vervoermiddel.

Aanleg van trekvaarten

De trekschuiten voeren over een zogeheten trekvaart. Na 1630 werden talrijke trekvaarten gegraven – met de hand. De trekvaarten mochten uitsluitend worden gebruikt voor het vervoer van personen, post en kleine pakjes. Het gewone vrachtverkeer werd er niet op toegelaten. De aanleg werd bekostigd door de steden die door de trekvaart werden verbonden.

Leidsevaart

Soms waren vergaande ingrepen noodzakelijk. Zo werd in 1648 de dam bij Leidschendam doorgebroken voor de bouw van een sluis die de reis per trekvaart van Leiden naar Den Haag makkelijker moest maken. Tot die tijd moesten reizigers bij de "Leidsche dam" overstappen op een andere trekschuit. In 1656 begon het graafwerk aan de trekvaart tussen Leiden en Haarlem. De trekvaart tussen Leiden en Haarlem had een lengte van bijna dertig kilometer en een breedte die varieerde tussen de vijftien en twintig meter.

Uitgebreid netwerk

Dankzij deze en andere trekvaarten kwam in het midden van de zeventiende eeuw in betrekkelijk korte tijd een uitgebreid net van trekschuitverbindingen tot stand. Aan het succes van de trekschuit kwam in de negentiende eeuw een einde, toen de spoorlijnen de trekschuiten volledig wegconcurreerden. De trein was net zo stipt, maar heel wat sneller.