Tentoonstelling Roofkunst – 10 verhalen

Over de tentoonstelling

Bezoekers worden meegenomen in verhalen rondom roofkunst uit drie periodes: koloniale roofkunst, de kunstroof door Franse revolutionairen in 1795 en door nazi’s geroofde kunst van Joodse eigenaren. Tien casestudies vertellen over het verleden en de toekomst van objecten uit de collecties van het Mauritshuis, drie Berlijnse musea (Ethnologisches Museum, Stadtmuseum, Gipsformerei) en het Musée des beaux-arts (Rennes, Frankrijk). Voorjaar 2024 opent de tentoonstelling in het Humboldt Forum in Berlijn.

Andere wereld

In de tentoonstelling komt de bezoeker in aanraking met drie groepen objecten, drie virtual reality-experiences en drie video-installaties. De presentatie van de objecten in Roofkunst benadrukt het doel om de beladen geschiedenis van deze museale objecten duidelijk zichtbaar te maken aan het publiek. Met het tentoonstellingsontwerp van Trapped in Suburbia stappen bezoekers een andere wereld in, een wereld die die lijkt op een museumdepot.

Zowel de vormgeving als de inhoudelijke storytelling zijn essentieel voor de achterliggende gedachte van de tentoonstelling: bezoekers een blik bieden op de beladen geschiedenis van deze museale objecten, en een mogelijke toekomst van roofkunst en restitutie. Jongsma+O’Neill onderzoeken hoe het toekomstige museum er uit zou zien nadat (een deel van) de collectie is teruggegeven. In de tentoonstelling wordt ook nagedacht over objecten die naar alle waarschijnlijkheid niet teruggegeven (kunnen) worden. Van deze objecten kan de geschiedenis nooit meer geheel worden achterhaald of zijn geen rechtmatige eigenaren meer aan te wijzen.

Grenzen

Roofkunst is een fenomeen van alle tijden. Buit diende als uitbetaling aan soldaten, ter vernedering van de overwonnenen of als machtsvertoon. Napoleon versterkte zijn positie door geroofde kunstschatten onder te brengen in zijn Musée Napoleon. Hitler liet kunstwerken confisqueren voor zijn gedroomde museum. Hoe megalomaan hun projecten ook, ze vallen in het niet bij de enorme hoeveelheid voorwerpen die de afgelopen eeuwen door koloniale grootmachten vanuit de hele wereld naar Europa zijn verscheept. Elk van deze objecten heeft zijn eigen verhaal. Zij zijn -als het ware- getuige van het moment van roof. Elk object kent dan ook zijn eigen geschiedenis, onderzoek, benadering en daarmee ook zijn eigen toekomst. Teruggave van gestolen voorwerpen klinkt zo simpel maar is het vaak niet. Ook wil het Mauritshuis met deze tentoonstelling laten zien dat roofkunst een grensoverschrijdend fenomeen is, letterlijk en figuurlijk.

Van wie is Rembrandts Zelfportret?

Van Rembrandts Zelfportret uit 1669 is de herkomst achterhaald. Nu is het eigendom van de Nederlandse staat. Dat geldt trouwens voor alle schilderijen van rijksmusea, omdat de rijksmusea de kunst alleen beheren en tentoonstellen (en dus geen eigenaar zijn).

Maar in 1940 was de Rembrandt van de Joodse familie Rathenau. Tot de nazi’s het tijdens de Tweede Wereldoorlog in beslag namen. Zij wilden het schilderij in het (nooit gerealiseerde) Führermuseum van Adolf Hitler hangen.

Na de bevrijding werd het zelfportret teruggevonden in de zoutmijnen van Altaussee in Oostenrijk. Daar verzamelden de nazi’s hun geroofde kunst; een enorme hoeveelheid schilderijen en objecten. Gelukkig kon de Rembrandt na de Tweede Wereldoorlog worden teruggegeven aan de familie Rathenau. In 1947 kocht de Nederlandse staat het van de familie en sindsdien hangt het in het Mauritshuis.

Praktische informatie

Bezoek de website van het Mauritshuis voor informatie over ticketprijzen, openingstijden en route.