Sinte Katrijnmelken, een verdwenen traditie
— 2 reacties
Als de koeien vroeger in de Alblasserwaard op 25 november nog in het weiland liepen, mochten ze 's ochtends door iedereen vrij gemolken worden. Deze inmiddels verdwenen traditie heette "Sinte Katrijnmelken". Een bekend rijmpje in die tijd was ook "Met Sint Katrijn, moeten de koeien aan de lijn". Met andere woorden: je moet je koeien dan goed in de gaten houden.
Het was dan zaak om zo vroeg mogelijk op te staan, soms wel om drie uur 's nachts, om anderen voor te zijn. Het waren met name dagloners, meiden en knechten die van deze traditie gebruik maakten, vaak met medewerking van de boer in kwestie. Van de melk werd kaas of boter gemaakt, een extraatje dat de meeste mensen destijds goed konden gebruiken. "Sinte Katrijn" verwijst naar de datum: 25 november was namelijk de naamdag van de heilige Catharina.
Dat is te lezen in het aprilnummer van de nieuwsbrief 'Boerderij en Erf, Alblasserwaard en Vijfheerenlanden', die deze informatie op hun beurt van de Historische Vereniging Binnenwaard kreeg.
Wanneer de traditie ontstond is niet helemaal duidelijk. Ook de naam is vrij opmerkelijk, aldus de auteur van het artikel, Jan van Vliet. "In bijna geheel protestantse streken, zoals onze Waard (Alblasserwaard, red.) zal men het gebruik niet zo snel naar een katholieke heilige noemen. Dit zou erop kunnen wijzen dat het al van voor de Reformatie stamt." Een andere mogelijkheid is dat de traditie is overgewaaid uit de Lopikerwaard, waar veel katholieke boeren woonden. Het is ook bekend dat in de Lopikerwaard de dienstboden - die zich net als in de rest van Nederland per jaar verhuurden - wisselden van werkgever op Sint Katrijn.
Na de Tweede Wereldoorlog raakte het Sint Katrijnmelken in onbruik, waarschijnlijk door de toenemende welvaart op het platteland.
Plaats een reactie
Ontdek meer
Heb jij een verhaal over de Zuid-Hollandse geschiedenis?
Welk verhaal mag volgens jou niet ontbreken op deze website? Deel je verhaal of tip met de redactie! Lees de voorwaarden en tips voor het schrijven van een verhaal.
Ontvang de laatste verhalen in je mailbox
Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe publicaties? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief!
2 reacties
Er werden (worden) opmerkelijk veel dag-namen met een katholieke achtergrond in de Alblasserwaard gebruikt zoals st Jouk en st Maarten, st Katrijn en st Nicolaas. Mogelijk waren er nog wel meer. Die katholieke feestdagen bleken ook moeilijk uitroeibaar.
Dank voor de aanvulling, Jan!
Het gebruik komt ook in de Utrechtse Lopikerwaard en Krommer-Rijnstreek voor. Daar luidde het rijmpje: Sinte-Katrijn, de melk is mijn. In oorsprong is het waarschijnlijk een vorm van winstdeling. Als koeien op 25 november nog buiten lopen, is er sprake van een zachte herfst. Dat is gunstig voor het hooiverbruik, en dus voordelig voor de boer. Door de melkopbrengst van die dag aan zijn personeel te gunnen, liet de boer hen delen in de winst.