Overzicht: maritiem-industrieel erfgoed tussen Gorinchem en Hoek van Holland

Gorinchem

• Industrieel erfgoedroute Gorinchem (IZI-travel route)
• De Stichting Erfgoed De Vries-Robbé zet zich in voor het behoud van het erfgoed dat gerelateerd is aan de voormalige constructiefirma De Vries Robbé.

Hardinxveld-Giessendam

• Damen Shipyards, Rivierdijk 544, 3371 EB Hardinxveld-Giessendam
• Directievilla’s: zie bv boek De Merwedezone in bedrijf van Joke Kramer over de geschiedenis van het gebied en de bijzondere woonhuizen of haar verhaal De hoge heren van de Merwedezone
• Hardinxveld is gelegen aan de Merwede en een plek met zeer oude bewoning. In Museum De Koperen Knop is hier meer over te vinden. 

Sliedrecht

• Nationaal Baggermuseum, te vinden in een prachtig historisch pand aan de Molendijk in Sliedrecht. Hier maak je kennis met het heden en het verleden van de baggerindustrie in de bakermat Sliedrecht. Het Baggermuseum is een ERIH locatie.
• Het Sliedrechts Museum vertelt het historisch verhaal van Sliedrecht en zijn bewoners, ook de latere nieuwkomers!
• Scheepswerf De Klop was een voorloper van IHC Merwede
• Directievilla's (zie Hardinxveld-Giessendam) en het verhaal van Joke Kramer over de Hoge heren van de Merwedezone. 

Dordrecht

• Binnenvaartcentrum en Binnenvaartmuseum, aan boord van de duwboot Siegfried.
• De Biesboschhal is het laatste restant van de voormalige scheepswerf De Biesbosch (1917-2000), gelegen op de ‘Kop van de Staart’. De Staart is de naam van het eiland/ woonwijk tussen de Merwede en het Wantij.
• Leefwerf De Biesbosch. Voormalig industriegebied in herontwikkeling, met oog voor ecologie en duurzaamheid. Ook zijn er diverse schepen afgemeerd en te bezoeken, zoals de zogeheten Franse motor en het Zwarte Zwaantje.
• Het befaamde Drie-rivierenpunt in Dordrecht, waar de Merwede splitst in de Noord en de Oude Maas. Een belangrijk knooppunt in de Hollandse delta.

Papendrecht

• Scheepsreparatiewerf Versteeg, een maritiem bedrijf dat nog altijd een bloeiend bestaan leidt.
• Historisch dijktracé langs de Noord, een gebied met 900 jaar geschiedenis.
• Museum Stichting Dorpsbehoud vertelt het verhaal van Papendrecht, in het voormalige politiebureau.

Zwijndrecht

• Diverse scheepswerven, o.a. de bakermat van de Kooiman Marine Group
• Watertoren Zwijndrecht, een gerestaureerd monument uit de late 19de eeuw.
• Schokbeton was een Zwijndrechts bedrijf met een uniek product, dat bij toeval is ontdekt. Het succes leidde tot een internationale vermaardheid Beelden zijn te vinden op Regionaal Archief Dordrecht.

Hendrik-Ido-Ambacht (Noordoevers)

• Scheepssloperijen Noordoevers en aan de Rietbaan. De sloperijen zijn inmiddels verdwenen, maar er wordt aan gewerkt om nog enkele overblijfselen te bewaren als erfgoed.
• Sophiapolder, eilandje tussen de Noord en de Rietbaan. bereikbaar via een pontje. In beheer bij het Zuid-Hollands Landschap en door deze organisatie ontwikkeld tot natuurgebied.
• De Noordkade (v/h het Waterbusplein) halte waterbus en centrum voor maritieme industrie in ontwikkeling.
• Het archief van de Scheepswerf Jonker & Stans, lopende over de jaren 1901-1985, bevat onder meer contracten, blauwdrukken, tekeningen, enzovoorts. Het archief bevat een groot aantal boeken met foto's van de gebouwde schepen en pontons. Beelden en informatie via het Nationaal Archief en het Regionaal Archief Dordrecht.

Alblasserdam

• Nedstaalterrein, in herontwikkeling. Het terrein waar Nedstaal was gehuisvest ligt aan de rivier de Noord, ook wel Oude Merwede genaamd. Lees het verhaal van Joke Kramer over 'De Kabel (NedStaal)
• Kranenlandschap. Bezoek ook de website van de Historische Vereniging West-Alblasserwaard. Zij onderhouden een beeldbank met schitterend materiaal..
• Brug over de Noord, gebouwd in 1939. 
• Wandelroute Industrieel Erfgoed Alblasserdam.

Kinderdijk

• Mercon-Kloos, het verhaal over dit bedrijf op Geschiedenis van Zuid-Holland door Joke Kramer.
• Royal IHC, de huidige naam van een reeks oudere voorlopers is nog altijd een belangrijk bedrijf voor de Nederlandse scheepsbouw en off-shore. Het hoofdkantoor staat in Kinderdijk en heeft vanuit de verte de vorm van een schip.
• Werelderfgoed Kinderdijk, wereldvermaard landschap met 19 poldermolens van de Nederwaard. Bezoekerscentrum, rondleidingen enzovoort. Is ook een ERIH-locatie.
• Verschillende wandel - en fietsroutes: Wandeling Alblasserdam (4,5 km), Wandeling Kinderdijk (4,5 km), Wandeling Leerdam (4 km), Wandeling Sliedrecht (5,5 km), Fietsroute Sliedrecht – Hardinxveld – Sliedrecht (35 km), Fietsroute Kinderdijk (Papendrecht – Alblasserdam, 45 km), Fietsroute Leerdam – Gorinchem – Leerdam (38 km).

Krimpen aan den IJssel

• Scheepswerf Joh. van Duijvendijk, een van de oudste werven van het land en de eerste voorzien van een dwarshelling. De herontwikkeling is in volle gang.
• Stormpolder, ooit was dit een agrarisch gebied, maar al sinds de middeleeuwen was er ook industrie (steenovens). Nu een modern bedrijventerrein in ontwikkeling.
• De Hollandse IJssel is zowel befaamd om industrieel als pré-industrieel erfgoed. In de steenovens in onder andere Klein-Hitland werden eeuwenlang gele ijsselsteentjes gebakken die over de hele wereld werden geëxporteerd.

Ridderkerk en Bolnes

• Dorpen langs de Ringdijk, aan de zuidoever van de Nieuwe Maas, op eiland IJsselmonde.
• Er waren in Bolnes ooit vele scheepswerven gevestigd zoals die van Boele (1854-1987).
• Ad Snijders, oud-werknemer van Boele, beheert een website over het erfgoed van Boele en zet zich onder meer in voor de totstandkoming van een monument. 
• Huys ten Donck, oorspronkelijk 17de-eeuwse buitenplaats met wandelpark. Tevens evenementenlocatie.

Rotterdam

• De haven van Rotterdam is de grootste van Europa. Het Maritiem District in het centrum omvat de Oude Haven, Werf De Koningspoort, Wijnhaven, Gedempte Zalmhaven en Scheepvaartkwartier. De maritieme geschiedenis van Rotterdam is hier zichtbaar, zowel het verleden als het heden, terwijl je loopt of fietst tussen de immense woontorens, met het hoogste gebouw van Nederland (Zalmhaventoren, 215 meter).
• Maritiem Museum, Leuvehaven. In de binnententoonstelling is er de komende jaren veel aandacht voor het maritiem-industrieel erfgoed. In de Buitenhaven zijn machines, schepen, de fameuze graanelevator nr 19 en een havenkraan te bewonderen. Ook is een rondvaart mogelijk door het Maritiem District. Het museum is een ERIH-locatie.
• De Hef, eigenlijk de Koningshavenbrug, een voormalige spoorbrug waarvan de oudste delen uit 1878 stammen. De brug is nu buiten gebruik, maar vormt nog altijd een iconisch beeld van het oude Rotterdam.
• Hotel New York op de Kop van Zuid (Wilhelminapier). Voormalig hoofdkantoor van de Holland Amerika Lijn HAL, nu hotel-restaurant. Zaalverhuur.
• Wandel- en fietsroutes zijn er ook: 
  • Maritieme route langs Nieuwe Waterweg (wandelroute 4 km), Langs havens (wandelroute 6 km) en Hoek van Holland Route (wandelroute 10 km).
  • Fietsroute langs de Rotterdamse havens (53 km).

Rotterdam-Zuid en Heijplaat

• Rijnhaven, een van de oudste havens op Zuid. Nu in herontwikkeling, zal deels worden gedempt, met ruimte voor woningbouw.
• De Fenix loodsen zijn ontstaan uit één loods, de San Franciscoloods, die in 1922-1923 werd gebouwd voor de boedelopslag van de Holland-Amerika Lijn (HAL). De Fenixloods II wordt een museum voor migratie en landverhuizen (opening in 2024).
• Katendrecht, schiereiland en stadswijk tussen de Rijnhaven en de Waalhaven. Hier bevindt zich ook Huis Belvédère, Huis van Verhalen dat door middel van kunst, cultuur en (persoonlijke) verhalen zo veel mogelijk mensen met elkaar en met de stad wil verbinden.
• SS Rotterdam, voormalig stoom-passagiersschip (1959) in dienst van de HAL. Het is beschikbaar voor zalenverhuur en als evenementenlocatie.
• Heijplaat ligt zuidelijk van de Nieuwe Maas en wordt omringd door de Eemhaven in het westen en de Waalhaven in het oosten. De enige toegang over land is de Waalhavenweg vanaf het industrieterrein Waalhaven Zuid
• De Rotterdamse Droogdokmaatschappij (RDM) was een belangrijke werf voor scheeps- en machinebouw, tot 1996. De locatie, nu de RDM Campus geheten, wordt herontwikkeld voor bedrijven, evenementen en zaalverhuur in o.m. het Directiegebouw en de Onderzeebootloods.

Rotterdam-West

• Historisch Delfshaven, diverse lokaties met erfgoed uit het pre-industriële tijdperk, horeca en jachthaven.
• De voormalige Van Nellefabriek, gelegen aan de Delfshavense Schie. Industrieel monument en Unesco-Werelderfgoed. Evenementenlocatie en bedrijfsverzamelgebouw.
• Merwehaven, oorspronkelijk een fruit- en stukgoedhaven tussen Rotterdam en Schiedam aan de Nieuwe Maas. Nu herontwikkelingsgebied met veel woningbouw.
• Door Rotterdam-West, Schiedam en Vlaardingen zijn diverse fietsroutes uitgezet. Met rondje langs de Van Nellefabriek, natuur en industrie.

Schiedam

• Nationaal Jenevermuseum, aan de Lange Haven. Over de geschiedenis van de jeneverindustrie, met proeverijen en andere evenementen.
• Stedelijk Museum, gewijd aan moderne en hedendaagse kunst, met daarnaast aandacht voor stadsgeschiedenis.
• Maasboulevard, wandelpark met uitzicht over de Nieuwe Maas.
• Bezoek de twee indrukwekkende historische fabriekscomplexen aan de Buitenhaven. De Glasfabriek (woon-, beleef en werkgebied) en Kunstencentrum de Sodafabriek
• Werf Gusto was een metaalbewerkingsbedrijf voor scheepsbouw en machinebouw en een constructieafdeling, van 1905 tot 1978/1987. Ook is er een digitaal scheepsbouwmuseum
• Door Rotterdam-West, Schiedam en Vlaardingen zijn diverse fietsroutes uitgezet, zoals dit rondje langs Van Nelle, natuur en industrie.

Vlaardingen

• Museum Vlaardingen, museum over verleden en heden van de stad Vlaardingen. Voorheen exclusief gericht op de visserij, maar tegenwoordig een 'algemeen' stadsmuseum.
• Zeillogger Balder en de reconstructie van de middeleeuwse Stadskraan, gelegen direct vóór het Museum Vlaardingen.
• Het Scheur, de naam voor het water tussen Nieuwe Maas en Nieuwe Waterweg. Vlaardingen en Maassluis liggen aan het Scheur, Schiedam aan de Nieuwe Maas, Hoek van Holland aan de Nieuwe Waterweg.
• Aan het Scheur, buitendijks, liggen de terreinen van de voormalige Koningin Wilhelminahaven, een gebied waar druk wordt gewerkt aan herontwikkeling. Probleem hierbij is het regelmatig terugkerende hoogwater waardoor de kades blank komen te staan.
• Door Rotterdam-West, Schiedam en Vlaardingen zijn diverse fietsroutes uitgezet. Met rondje langs Van Nellefabriek, natuur en industrie.

Delft (Schieoevers)

• Lijm & Cultuur, evenementenlokatie gevestigd in de voormalige lijm- en gelatinefabriek
• Kabeldistrict, gericht op design, woningbouw en moderne ambachtelijke maakindustrie, gevestigd in en rond de gebouwen van de Nederlandse Kabelfabriek.
• Royal Delft, v/h De Porceleyne Fles, producent van wereldvermaard aardewerk en bouwkeramiek. Fabriek, winkel en museum.
• Agnetapark, modelwoningen voor arbeiders van de Gist- en Spiritusfabriek, in fasen gebouwd tussen 1882 en 1925 in opdracht van Jacques van Marken.
• Van Marken Museum, gewijd aan Jacques van Marken. Een nieuw museum, nu nog in opbouw, maar al wel met tijdelijke exposities.

Maassluis

• Stadshaven met onder meer de sleepboten Furie, Elbe en Hudson. Dit is een historisch belangrijk en aansprekend maritiem ensemble, waar de gemeente Maassluis de komende jaren veel energie in zal steken met gebruikmaking van een zogeheten Erfgoeddeal.
• In het hart van Maassluis, naast de Monstersche Sluis, vinden we het Sleepvaartmuseum. Dit museum richt zich geheel op de sleepvaart, ook die uit de moderne periode.
• Vaarroutes vanuit Maassluis: rondje Zoet en Zout, tochten Europoortsleper Steenbank, Bergingssleepboot Tonijn, Bergingsvaartuig Bruinvisch.
• Niet maritiem-industrieel, maar van wat oudere datum is de reconstructie van de Trekschuit de Goude Leeuwin.

Hoek van Holland

• Maeslantkering/Keringhuis Expogebouw over de Maeslantkering, met bezoekerscentrum, rondleidingen en horeca.
• Emmaboulevard, met schitterend uitzicht over de monding van de Nieuwe Waterweg. Parallel aan de Waterweg loopt het Calandkanaal.
• Bezoekbaar in Hoek van Holland zijn o.a. Fort 1881 en het  Atlantikwallmuseum.
• Het Kustverlichtingsmuseum is gevestigd in de oude vuurtoren ‘Het hoge licht’.
• Of bekijk deze maritieme route (een tip van de historische vereniging Hoek van Holland)

Pernis

• De meeste wandelaars zijn wel bekend met de Groene Wissels, routes die starten en eindigen op een treinstation en/of een andere OV-halte. Eens een keer wat anders dan wandelen door de natuur? Bekijk de Groene Wissel Pernis, langs containerterminals en petrochemische industrie.  

Help mee

Ontbreekt er een plek met een maritiem-industriële link, zoals een (voormalige) scheepswerf, fabriek, of museum? Ook verhalen, herinneringen en tips over relevant beeldmateriaal, films en foto's, oral historyprojecten, organisaties, publicaties, websites, archieven of literatuur zijn welkom! 

Laat onder aan deze pagina een reactie achter, of mail naar redactie@geschiedenisvanzuidholland.nl.