De Zuid-Hollandse verveningsplassen worden ingepolderd
— 1 reacties
De achttiende eeuw is in Zuid-Holland de eeuw van de grote droogmakerijen. Met behulp van windmolens werden de gaten in het landschap gedicht.
Turfwinning
In de zestiende en zeventiende eeuw hadden ijverige boeren waar dat ook maar kon turf gestoken. Turf (het halfverrotte restant van de vroegere veenmoerassen) was dé brandstof van de Gouden Eeuw. Om de gevolgen van hun activiteiten hadden de turftrekkers zich niet zo bekommerd: overal in het Zuid-Hollandse landschap waren grote plassen ontstaan. Deze verveningsplassen vormden een serieuze bedreiging. De oevers kalfden constant af en een stad als Gouda liep gevaar. Droogmaken was de enige oplossing – en dat gebeurde in de achttiende eeuw dan ook op grote schaal.
Molenbemaling
Deze landaanwinning was niet helemaal nieuw. In de zeventiende eeuw waren met name in Holland ten noorden van het IJ al verscheidene meren drooggelegd, waaronder de Beemster en de Schemer. Dat gebeurde met behulp van windmolens. Omdat deze poldermolens het water niet heel hoog konden oppompen (ongeveer 1 m per molen), werden er vaak een aantal achter elkaar gezet. Zo ontstond een zogeheten ‘molengang’.
In de achttiende eeuw werd nog een andere uitvinding toegepast: het aloude scheprad werd vervangen door een ‘vijzel’. Met deze ‘schroef van Archimedes’ kon een poldermolen het water aanzienlijk hoger opvoeren – en kon men dus diepere plassen droogmalen. Dat was ook nodig: met speciale beugels hadden de turftrekkers het veen vaak tot op grote diepte uitgebaggerd.
Onvoltooid
Dankzij deze technieken konden in de tweede helft van de achttiende eeuw enkele grote plassen worden drooggelegd, zoals die bij Bleiswijk en Hillegersberg en de Noordplas bij Hazerswoude. In de achttiende eeuw verrezen ook de wereldberoemde molens bij Kinderdijk (1738-1740). Ze waren overigens niet bestemd om plassen droog te leggen, maar om de grote hoeveelheden polderwater uit de Alblasserwaard af te voeren. Ondanks alle inspanningen was het Zuid-Hollandse watergevaar rond 1800 nog niet geweken. De enorme Zuidplas bijvoorbeeld lag nog open. Die kon pas worden bedwongen na de introductie van de stoommachine.
Meer leren? Kijk eens op de websites van Molen de Vlieger, de Hollandsche Molen of Kinderdijk.
Plaats een reactie
Ontdek meer
Heb jij een verhaal over de Zuid-Hollandse geschiedenis?
Welk verhaal mag volgens jou niet ontbreken op deze website? Deel je verhaal of tip met de redactie! Lees de voorwaarden en tips voor het schrijven van een verhaal.
Ontvang de laatste verhalen in je mailbox
Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe publicaties? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief!
1 reacties
De schrijver komt vast uit Amsterdam. Begin 17e eeuw is ook het meer van Zoetermeer drooggelegd. Ruim 500 ha, dus niet alleen 'boven het IJ'.