Kasteel De Binckhorst in vogelvlucht

De geschiedenis van kasteel De Binckhorst in het gelijknamige Haagse gebied voert terug tot 1308. Op 16 mei van dat jaar draagt ridder Simon van Benthem zijn Huys ter Binchorst met bijbehorende landerijen op aan Willem III, graaf van Holland. Het gebied tussen Den Haag en Voorburg valt in die tijd onder zijn gezag. Van Benthem weet zich zo verzekerd te zijn van grafelijke bescherming, waarmee zijn hofstede hopelijk wordt behoed voor rampspoed. Daarmee wordt de graaf officieel eigenaar. Diezelfde dag krijgt Van Benthem het kasteel van Willem III in bruikleen terug. Waarschijnlijk heeft hij het kort daarvoor gebouwd; helemaal zeker is dat niet. De eerste decennia staat het kasteel in een niemandsland. De Haagse Vliet ofwel de Trekvliet is nog niet gegraven, dat gebeurt pas in 1344/1345.

Belegeringen en verwoestingen

Het kasteel zal drie keer worden belegerd en daarbij (deels) worden verwoest. Twee keer tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten: in 1350/1351 en 1359. Snel daarna verrijst op de fundering een nieuw gebouw. Tijdens het Beleg en Ontzet van Leiden in 1573 – 1574 ligt het kasteel in de ‘vuurlinie’, als afwisselend Spaanse- en Geuzenlegers in het omliggende gebied hun basis hebben. Het kasteel wordt dan door een zware brand verwoest. De toenmalige eigenaar, Jacob Snouckaert II, moet het van de grond af aan herbouwen.

Het huidige kasteel moet in het midden van de 16^e eeuw zijn opgebouwd. De kern van het huidige kasteelcomplex, een rechthoekig gebouw met aangebouwde traptoren, is toen ontstaan. De aloude functie van een verdedigbaar huis is De Binckhorst dan kwijtgeraakt. Vanaf de 17^e eeuw wordt het kasteel gebruikt als buitenplaats voor adellijke families, zoals het geslacht Snouckaert, dat bijna 150 jaar, van 1551 tot 1690, stand weet te houden. Daarna volgen de eigenaren en gebruikers elkaar snel op.

Wereldberoemde schilders als Vincent van Gogh en Paulus Potter zullen het kasteel en/of het gelijknamige gebied vereeuwigen. Jan van Goyen heeft zijn beroemde werk Gezicht op Den Haag vanuit het zuidoosten waarschijnlijk vanuit het torentje van het kasteel geschilderd.

De burcht staat er eeuwenlang ongerept bij, in een weids polderlandschap tussen molens en de Trekvliet. Hoewel, totaal ongerept? Wat te denken van de stadsgalg schuin tegenover het kasteel? Eeuwenlang zullen daar de stoffelijke overschotten van ter dood veroordeelden worden opgehangen. De kasteelbewoners moeten dat als afschrikwekkend uitzicht hebben gezien.

Een stoet aan bewoners

Begin 20^ste eeuw is het kasteel in gebruik als theeschenkerij en wordt het bewoond door kunstenaars als Theo van Hoytema, Willem Bastiaan Tholen en Willem Frederik Haas.

Vanaf begin 20^ste eeuw raakt het kasteel in verval. Als in 1928 de nieuwe eigenaren Jacob Smit en Willem Hoksbergen een sloopvergunning aanvragen omdat ‘De Binckhorst op instorten staat’ en ze plannen maken om er een fabriek neer te zetten, grijpt de gemeente Den Haag in. Ze koopt het kasteel zelf en laat het restaureren door werklozen. Helaas koopt de gemeente de omliggende gronden niet, want dat vindt ze te begrotelijk.

Nadat de restauratie in 1938 is voltooid, vordert Defensie het om er tijdens de mobilisatie militairen onder te brengen. Na het bombardement van Rotterdam op 14 mei 1940 biedt het kasteel onderdak aan vluchtelingen. Haagse weesjongens worden er vanaf 1942 ondergebracht als de Duitse bezetter het weeshuis aan de Hooftskade vorderen. Ze zouden er tot 1958 blijven, waarna de Stichting Vakopleiding Bouwbedrijf er decennialang kantoor houdt. Nadat monumentenliefhebber Menno Smitsloo het begin jaren negentig koopt en weer restaureert, wordt het verhuurd aan een cosmetische kliniek. Tegenwoordig klinken er weer kinderstemmen omdat er een kinderdagverblijf in is gevestigd. Los van het Binnenhof is kasteel De Binckhorst het enige kasteel van Den Haag.

Transformatie De Binckhorst

Vandaag de dag is Kasteel De Binckhorst de naamgever van een gebied dat volop in ontwikkeling is en wordt getransformeerd van bedrijventerrein naar een spraakmakende, toonaangevende stadswijk. Het kasteel en de daar tegenovergelegen begraafplaats St. Barbara vormen samen de groene long. In het boek De Ziel van De Binckhorst wordt aandacht besteed aan deze transformatie. Ook aan bod komen de Trekvliet: eeuwenlang de navelstreng van het gebied; de bedrijven, de iconische Binckplekken en de visie van toonaangevende architecten op De Binckhorst.

Het boek De Ziel van De Binckhorst

De Ziel van De Binckhorst: Ontwikkeling Kasteel De Binckhorst en het gelijknamige gebied van de 14^e tot de 21^ste eeuw is geschreven door Miep Smitsloo-de Graaff. Het boek telt 284 pagina’s en ruim 200 illustraties. Het heeft een voorwoord van Jaap Smit, de commissaris van de koning in Zuid-Holland, en een nawoord van de Haagse burgemeester Jan van Zanen. Meer informatie vind je op www.dezielvandebinckhorst.nl.