De verdwenen kastelen van IJsselmonde

Het eerste kasteel: het verhaal van Govert met de Bult

Conflicten, gevechten en oorlogen: ze draaien vaak om geld en macht. In de middeleeuwen vechten de graven van Holland meermalen tegen de bisschoppen van Utrecht. Tijdens de 11e eeuw kreeg de Utrechtse bisschop Willem van Gelre hulp van hertog Godfried III van Neder-Lotharingen. Godfried, die ook wel Govert met de Bult werd genoemd, helpt de bisschop bij het in bedwang houden van het graafschap van Holland. De Utrechtse bisschop Willem laat bovendien in 1072 het Kasteel van IJsselmonde (ook wel het slot van Islemunda) bouwen. Dit kasteel was gelegen aan de monding van de IJssel (tegenwoordig de Hollandse IJssel genoemd). Het slot vermindert de doorvaart en zorgt voor inkomsten dankzij de tol die wordt geheven op voorbijvarende schepen. Het kasteel wordt omgeven door water. 

Govert wordt vier jaar later, in 1076, vermoord in opdracht van graaf Dirk V van Holland en diens stiefvader Robrecht I de Fries. Niet lang daarna sterft ook zijn bondgenoot Willem van Gelre. Koenraad volgt Willem op als bisschop. Hij voelt de dreiging van de graaf van Holland en versterkt het kasteel, maar kan niet voorkomen dat het slot wordt veroverd door Dirk en zijn manschappen. Zij laten het kasteel tot de grond toe afbranden. 

Het tweede kasteel en de Hoekse en Kabeljauwse twisten

Het tweede kasteel wordt in 1483 gesticht door Floris Oem van Wijngaarden, ambachtsheer van IJsselmonde. Hij staat aan de kant van de Kabeljauwen in de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Tijdens deze twisten verovert een Hoekse troep het kasteel in 1489 onder leiding van jonker Frans van Brederode. Het slot beschadigt zo zwaar dat het niet meer wordt hersteld. Ook dit tweede slot heeft dus niet heel lang bestaan.

Het derde kasteel: een waarlijk kasteel

Zo'n anderhalve eeuw later koopt Hendrik van Merode de ambachtsheerlijkheid Oost-IJsselmonde. In 1550 laat hij een kasteel bouwen nabij de Adriaen Janszkerk, te zien op een kaart uit 1611 van Floris Balthasars.

Dit kasteel wordt later verkocht aan Adriaen Lampsins, een zeer vermogende edelman uit Middelburg. Adriaen neemt geen genoegen met wat er al stond. Hij laat het kasteel zo grondig verbouwen dat het lijkt alsof er een geheel nieuw kasteel op dezelfde plek staat. Hij kiest voor een rechthoekig ontwerp met torens op elke hoek. Adriaen laat tegelijkertijd een nieuw koetshuis bouwen, een echte slotgracht graven en een tuin met vijvers aanleggen. Helaas kan Adriaen zelf niet lang van al deze pracht genieten, want hij overlijdt kort nadat het kasteel voltooid is.

Na het overlijden van Adriaen Lampsins verkoopt zijn weduwe de heerlijkheid aan Jean de Meij (1633-1721). Hij is schepen van Rotterdam en wordt in 1686 de heer van IJsselmonde.

Daarna is het kasteel in 1722 overgegaan op de familie Bichon, een invloedrijke familie. Zo ook op Jean Bichon,  burgemeester van Rotterdam van 1753-1793 en bewindhebber van de West-Indische Compagnie (WIC) en de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC).

Kasteel vier verdwenen door politiek gedoe

Een nazaat van deze familie Bichon laat het derde kasteel afbreken en een nieuwe bouwen. Dit kasteel ondergaat door de jaren heen verschillende veranderingen. Zo zijn schilderachtige trapjesgevels verwijderd en worden de zadeldaken veranderd in een hoog opgaand puntdak.

In 1900 raakt de laatste eigenaar Cornelis Johan Adriaan Bichon van IJsselmonde in conflict met de gemeente IJsselmonde. Ondanks dat Cornelis de rechtszaak wint is de relatie met IJsselmonde zo verslechterd dat hij besluit het kasteel af te breken.

Opgraving van 1972

En nu? De resten van de fundering zijn verdwenen onder de de dijkverzwaringen in het kader van de Deltawerken. Voorafgaand vond er een grootschalige opgraving plaats. Hierbij wordt onder het kasteel onder andere een woonlaag uit circa 1447 gevonden. De fundatie van het kasteel van Oem van Wijngaarden (kasteel twee) werd hierbij blootgelegd. Vanaf 1483 hebben alle kastelen op de plek naast de Adriaen Janszkerk gestaan. 

Het enige dat tegenwoordig herinnert aan het kasteel is het koetshuis. In de loop der tijd heeft het koesthuis onder meer dienst gedaan als smederij, modewinkel, restaurant en trouwlocatie. Het koetshuis is netjes opgeknapt en is tegenwoordig een trouw-, feest- en vergaderlocatie. En wie goed kijkt, kan nog wel de resten van de muur van de slotgracht terugvinden.