Paleis Honselaarsdijk in Honselersdijk

Over het paleis Honselaarsdijk

Het imposante paleis Honselaarsdijk was in zijn hoogtijdagen, midden 17^e eeuw, omringd door een slotgracht en lag aan het eind van een monumentale oprijlaan. Het werd omgeven door uitgestrekte boomgaarden en geometrisch aangelegde tuinen. In 1612 kwam het oude middeleeuwse slot van de Heren van Naaldwijck in handen van stadhouder Frederik Hendrik (1584 – 1647) en in 1620 werd het gesloopt.

Het nieuwe paleis in Hollands classicistische stijl, kwam op het oude kasteelterrein, binnen de slotgracht. De bouw kenmerkte zich door afgedwongen maten en harmonische verhoudingen met sobere ornamenten waarmee de voornaamheid werd onderstreept. Dit werd de nieuwe paleisarchitectuur die door Frederik Hendrik en zijn vrouw Amalia van Solms is geïntroduceerd. De bouw heeft vele jaren in beslag genomen en bouwheren Jacob van Campen en Pieter Post volgden elkaar op. De tuinarchitect André Mollet heeft een belangrijke adviserende rol gespeeld bij de inrichting van de tuin. Binnen de slotgracht lag een rechthoekige siertuin met parterres de broderie met ranke buxushaagjes, graszoden en gekleurde steentjes en schelpjes. De tuinen buiten de slotgracht bestaan uit boomgaarden, moestuinen en weilanden. Vanuit de tuinen werd de keuken voorzien van vruchten, groenten, vis, vlees en wild.

Het paleis bestond uit een serie uit baksteen opgetrokken hoekpaviljoens met galerijen rond een binnenplaats. Aan weerszijden van het paleis lagen de bijgebouwen die bestaan uit drie vleugels eveneens rond een binnenplaats. Honselaarsdijk was een representatief gebouw waar vriend en vijand op vorstelijke wijze konden worden onthaald. Ook de decoratie van het interieur was bijzonder. De monumentale ingangshal met trappenhuis en de grote feestzaal waren voorzien van illusionistische schilderingen.

Bij een verbouwing tussen 1644 en 1647 zijn de achthoekige torens aan het voorplein vervangen door vierkante hoekpaviljoens, zoals die ook aan de tuinzijde staan. Na de dood van Frederik Hendrik zijn deze nieuwe torens voorzien van pilasters en nissen met beelden. In deze periode is in de hoofdtuin achter het paleis een parterre over de gehele breedte van de tuin aangelegd. Deze parterre kreeg halfronde afsluitingen en drie fonteinen en beelden en was beeldbepalend voor de tuin. Nadat in 1686 Willem III eigenaar wordt van Honselaardijk wordt het gebouw geheel opgeknapt en aangepast aan de mode van de tijd. Alle kruisvesters worden vervangen door schuiframen en het paleis wordt in Lodewijk-XVI stijl ingericht. In de tuin worden nieuwe beelden en triomfbogen aangebracht Ook komt er een orangerie achter de westelijke bijgebouwen.

Na het kinderloos overlijden van Willem III in 1702 komt Honselaarsdijk in handen van de Pruissische koning en wordt het door hoge ambtenaren beheerd. In 1754 wordt Honselaardijk teruggekocht ten behoeve van Prins Willem V. Gebouw en tuin bevinden zich dan in slechte staat. Delen van de bijgebouwen worden afgebroken en aan het paleis wordt het hoognodige gerepareerd. Nadat de laatste afstammelingen van het huis van Oranje-Nassau in 1765 waren vertrokken en er geen andere permanente bewoners zijn, neemt het verval verder toe. In 1795 wordt Honselaardijk door de Fransen in beslag genomen waarna er achtereenvolgens een gevangenis, hospitaal en artillerie en genieschool in gevestigd worden. Het gebouw was zo uitgewoond geraakt dat in 1815 is besloten tot afbraak, waarmee een belangrijk Nederlands cultuurgoed is verdwenen.

De ontwikkeling van Honselaarsdijk weerspiegelde in grote lijnen die van Holland zelf. De bouw valt samen met de opkomst van De Republiek onder de vlag van Oranje. De decoratie van het huis en de tuin in het begin van de 17^e eeuw verbeeldden letterlijk de macht van Holland op de wereldzeeën.