Naar overzicht

Gokkende Romeinen aan de limes

Hadewijch Zwart

Audaces fortuna iuvat: de Romeinen durfden wel een gokje te wagen...

De tweede eeuw na Christus was een bloeitijd voor de Romeinen in Nederland. De limes, de Romeinse grens die langs de grote rivieren liep, was tot op zekere hoogte veiliggesteld en hoefde alleen maar bewaakt te worden. Om een grens te bewaken die door heel Nederland heen van Duitsland tot aan de Noordzee liep, had je veel soldaten nodig. Een rivier is een natuurlijke grens, die zowel moeilijk is over te steken maar ook beter te verdedigen valt. Veel Nederlandse steden, zoals Utrecht, Nijmegen en Leiden kennen hun oorsprong langs de Romeinse Limes. Langs deze grens waren vele forten (castella) en legerkampen (castra) opgericht.

Handel tussen Romeinen en 'barbaren'

Deze nederzettingen dienden allereerst voor de bescherming van de grenzen, ze boden ook ruimte voor handel. Handel vond plaats tussen de verschillende limes nederzettingen, meestal via de rivier. Ook dreven de Romeinen handel met de inheemse stammen aan de andere kant van de grens. De Romeinen verkeerden niet in constante staat van oorlog met hun ‘barbaarse’ buren en vreedzaam contact was zeker mogelijk. Met vele opzienbarende wachttorens, fungeerde de limes meer als afbakening en hopelijk afschrikking, dan een ondoordringbare afscheiding. 

Reconstructie van een fort aan de limes bij Saalburg.

Soldaten bevechten de verveling

In de tweede eeuw na christus was het in het zuiden van Nederland (de provincie Germania Inferior) vrij rustig. De soldaten in de legerkampen, forten en wachttorens, moeten zich soms stierlijk hebben verveeld. De Romeinse bevelhebbers hielden de soldaten vaak bezig met koken, schoonmaken en gymnastische oefeningen. Daar ben je natuurlijk op een gegeven moment wel op uitgekeken. Eén van de dingen waar Romeinse soldaten slim in waren, was het vinden van afleiding. Ze stonden er namelijk bekend om dat ze ontzettend hielden van dobbelen, gokken en andere geluksspelletjes. Vaak daagden ze elkaar uit om geld of andere bezittingen in te zetten. Daar wordt een spelletje snel spannend van!

In verschillende plaatsen waar vroeger Romeinse nederzettingen stonden, zijn dan ook overblijfselen van spelletjes gevonden. Veel van deze spelletjes kennen we vandaag de dag nog steeds. Een mooi voorbeeld zijn deze dobbelstenen, te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. De gevonden dobbelstenen zagen er niet veel anders uit dan onze dobbelstenen. Er zijn zelfs voorbeelden gevonden van dobbelstenen die aan één kant verzwaard waren, zodat de kans dat ze op zes zouden belanden, erg groot was! Daar was Fortuna - de godin van geluk, toeval en noodlot - vast niet blij mee geweest.

Romeinse dobbelstenen. (Foto: Rijksmuseum van Oudheden)

Ook elites mochten graag gokken

Zelfs hoogstaande Romeinen kwamen niet onder de verleiding van de dobbelspelletjes uit. De beroemdste Romeinse veldheer, Julius Caesar, sprak de legendarische woorden ‘alea iacta est’, de teerling (dobbelsteen) is geworpen. Deze uitspraak deed hij toen hij met zijn leger de rivier de Rubicon in Italië overstak. Volgens de Romeinse wetten mocht een aanvoerder met zijn leger nooit zomaar de Rubicon oversteken, omdat hij dan zo dichtbij de Romeinse hoofdstad Rome kwam, dat hij een serieuze bedreiging vormde. Caesar deed dit toch en de rest is geschiedenis.

Caesar’s referentie naar de dobbelsteen geeft een inkijk in de levenswijze van vele Romeinen. Hoe berekenend ze vaak waren, soms lieten ze zich toch leiden door hun lot, hun geluk of ongeluk. Dit kwam voor bij onschuldige spelletjes tot levensgevaarlijke beslissingen, die de Romeinen soms maar al te graag aan de goden overlieten. Een Romeins gezegde luidt dan ook “Audaces fortuna iuvat”: Fortuna helpt degenen die durven. Gezien hun grootse en gedurfde veroveringen, durfden de Romeinen in ieder geval wel wat gokjes te wagen. 

Reconstructie van het hoofd van Julius Caesar, te zien in het RMO. (Foto: Rijksmuseum van Oudheden)

Tekst in opdracht van Stichting Romeinse Limes Nederland.

Over de auteur

Cultuurhistoricus.

0 reacties

Plaats een reactie

Verzenden

Ontdek meer

Heb jij een verhaal over de Zuid-Hollandse geschiedenis?

Welk verhaal mag volgens jou niet ontbreken op deze website? Deel je verhaal of tip met de redactie! Lees de voorwaarden en tips voor het schrijven van een verhaal.

Ontvang de laatste verhalen in je mailbox

Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe publicaties? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief!

Deze website maakt gebruik van cookies

Deze website maakt gebruik van geanonimiseerde cookies om jouw gebruikservaring te optimaliseren en voor de analyse van onze website. Deze cookies kun je niet uitzetten. Bij het tonen en afspelen van YouTube video's worden cookies van derden geplaatst. Deze cookies van derden kun je wel uitzetten. Klik op "Akkoord" als je akkoord gaat met dit gebruik van cookies, klik op "Aanpassen" voor meer informatie en om zelf te bepalen welke cookies deze website plaatst.

Deze website maakt gebruik van geanonimiseerde cookies om jouw gebruikservaring te optimaliseren en voor de analyse van onze website. Deze cookies kun je niet uitzetten. Bij het tonen en afspelen van YouTube video's worden cookies van derden geplaatst. Deze cookies van derden kun je wel uitzetten. Klik op "Akkoord" als je akkoord gaat met dit gebruik van cookies, klik op "Aanpassen" voor meer informatie en om zelf te bepalen welke cookies deze website plaatst.