De synagoge van Den Haag

Het bestuur van de Asjkenazisch-joodse gemeenschap in Den Haag gaf Arend Roodenburg de opdracht om een nieuwe synagoge te ontwerpen. Deze architect zou je ook kunnen kennen van het chique Hotel des Indes in de hofstad. Roodenburg ontwierp zijn gebouwen in een neoclassicistische stijl, geïnspireerd door de Griekse en Romeinse bouwkunst. Bij de synagoge is deze stijl te herkennen aan de driehoekige fronton gedragen door vier klassieke zuilen. In 1844 werd het gebouw in gebruik genomen.

De Tweede Wereldoorlog heeft in Den Haag, net als elders, grote gevolgen gehad voor de Joodse gemeenschap. Van de 17.000 joden die zijn weggevoerd, kwamen er slechts 2.000 terug. Na de oorlog werd de synagoge aan de Wagenstraat, samen met twee andere synagogen in Den Haag, in ere hersteld. Voor het gedecimeerde aantal bezoekers waren drie gebouwen echter veel te veel en de gebedsruimte moest in 1975 haar deuren sluiten.

In 1978 werd de leegstaande synagoge door Turkse moslims bezet. Zij transformeerden het gebouw tot een moskee, Mescidi Aksa genaamd. Alle Joodse onderdelen werden uit het gebouw verwijderd: de heilige Arke met de wetsrollen, de mikwe (het rituele bad) en de bima (een podium waarop de voorlezingen uit de Tora worden gehouden). Van het oorspronkelijke interieur zijn de bovengelegen galerijen aan drie zijden bewaard gebleven. Waar deze afgescheiden plek vroeger voor de Joodse vrouwen was, kunnen tegenwoordig moslima’s hun gebeden opzeggen.

In de synagoge stond de ark richting het oosten, naar de heilige stad Jeruzalem. Ook de moslims wenden hun gebeden tot de oostzijde van het gebouw, in de richting van Mekka. Tegen de oostwand van de huidige moskee is de mihrab te vinden, de islamitische gebedsnis. Deze is met fraaie tegels in kleurrijke geometrische patronen gedecoreerd. Rechts van de mihrab staat de minbar. Op vrijdagen zegt de imam vanaf deze ‘hoge preekstoel’ het gezamenlijke gebed met een aantal zegeningen en de preek (kutbah) op. Links van de mihrab staat een rieten preekstoel voor de minder belangrijke bijeenkomsten.

Sinds 1987 prijken aan weerszijden van de Mescidi Aksa-moskee twee blauwwitte minaretten. Door middel van microfoons in deze hoge torens kunnen gelovigen opgeroepen worden tot gebed. De Synagoge van Den Haag is met deze laatste toevoeging een melting pot aan stijlen en geloven: een Joods synagogegebouw, een Europese bouwstijl en Islamitische minaretten.

Dit artikel is onderdeel van een serie over religieus erfgoed in Zuid-Holland. Deze serie is tot stand gekomen in samenwerking met Jaap van der Veen, specialist religieus erfgoed.