Willem van Oranje: stadhouder in oorlogstijd
In 1559 benoemde Filips II, koning van Spanje en landsheer over de Nederlanden, prins Willem van Oranje tot ‘stadhouder’ van Holland, Zeeland en Utrecht. Als stadhouder was Willem van Oranje de plaatsvervanger van de landsheer en moest hij namens hem in de drie gewesten het gezag uitoefenen.
In 1559 benoemde Filips II, koning van Spanje en landsheer over de Nederlanden, prins Willem van Oranje tot ‘stadhouder’ van Holland, Zeeland en Utrecht. Als stadhouder was Willem van Oranje de plaatsvervanger van de landsheer en moest hij namens hem in de drie gewesten het gezag uitoefenen. Het bestuur van de Nederlanden droeg Filips in datzelfde jaar over aan Margaretha van Parma. Zij moest de ‘ketterplakkaten’, die een vervolging van de protestanten voorschreven, strikt uitvoeren.
Conflict over het stadhouderschap
Dit en Filips’ pogingen lokale bestuursbevoegdheden te beknotten leverden spanningen op met de Hollandse adel. Willem van Oranje bevond zich in een moeilijke situatie: aan de ene kant had hij trouw gezworen aan de Spaanse koning, maar aan de andere kant had hij moeite met diens politieke en religieuze beleid. In het gewestelijk bestuur van Holland kreeg Willem van Oranje steeds meer een leidende rol. Uiteindelijk zou hij het koninklijk gezag ondermijnen. Op 31 december 1564 hield Willem van Oranje een beroemde rede. Hij pleitte openlijk voor een tolerantere houding van Filips II en gewetensvrijheid van de onderdanen. Filips was echter onvermurwbaar en beval de handhaving van de plakkaten. Het conflict tussen Filips II en zijn stadhouder Willem van Oranje werd daarmee een feit.
Oranje in de oppositie
Onder het leiderschap van Oranje raakte Holland betrokken bij een nationale oppositiebeweging tegen de ketterplakkaten en Filips als landsheer. Het conflict tussen de opstandige gewesten en Filips II, beter bekend als de eerste fase van ‘de Opstand’ (1566-1598), leidde in 1581 tot het Plakkaat van Verlating. Daarin verklaarden de noordelijke gewesten (inclusief Holland) dat zij Filips II vanwege zijn tirannieke bewind niet langer accepteerden als de wettige landsheer. Drie jaar later, in 1584, schoot de katholieke Balthasar Gerards Willem van Oranje in Delft dood, waarmee de prins als leider en samenbindend element tussen de gewesten wegviel.
Links
- Museum Het Prinsenhof
- Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau
- Koninklijk Huis
- Website over de Tachtigjarige Oorlog
Reacties
hannah
dit zijn leuke weetjes voor school
29 maart 2012
Redactie
@Hannah Goed om te horen, fijn dat je uit de voeten kunt met de informatie! Mocht je nog vragen hebben, laat het dan gerust weten.
02 april 2012
anoniem
het is een heel boeiend verhaal ik heb er zelf gedschdenis over gehad maar het verhaal blijft maar in mijn hooft spoken ik heb egt meer recpect gegregen voor inze vader des vaderlands
03 november 2012
Redactie
@Anoniem Voor de echte historische sensatie kan ik je een bezoek aan de Prinsenhof in Delft aanraden, ben je daar al eens geweest?
05 november 2012
Maar hoe zit het dan met de andere stadhouders je had er veel meer dan alleen Willem van Oranje.
24 augustus 2014
Redactie
@anoniem Dit verhaal gaat specifiek over Willem van Oranje, stadhouder tijdens de Opstand. Ben je op zoek naar een andere stadhouder en zo ja, welke? Er was er altijd maar één tegelijk uiteraard :-)
25 augustus 2014
ik wil weten wat willem van oranje doet als stadshouder MAAR DAT STAAT ER NIET
05 november 2015
Redactie
@anoniem "Als stadhouder was Willem van Oranje de plaatsvervanger van de landsheer en moest hij namens hem in de drie gewesten het gezag uitoefenen."
05 november 2015
waarom is willem van oranje als stadhouder benoemd???
22 november 2015
Ik moet voor een verslag weten wie dit heeft geschreven, moet het morgen inleveren. Dus reageer zo snel mogelijk.
12 januari 2017
Redactie
Wat betreft bronvermelding: Je kunt de naam van onze site + Erfgoedhuis Zuid-Holland vermelden en de datum waarop je de site hebt bekeken. Snel genoeg? :-)
13 januari 2017
geweldig
12 mei 2017
Redactie
:-)
12 mei 2017
hallo, hoe kan ik zeker zijn dat het informatie betrouwbaar is? -Chachou
25 januari 2018
Redactie
@Chachou Wil je meer weten over de initiatiefnemers van deze website? Zie 'Over ons' bovenaan de pagina. Of gaat het je om de betrouwbaarheid van het Nederlandse perspectief op de Opstand tegen de Spanjaarden? In dat geval is het interessant om internationale literatuur te raadplegen over dit onderwerp.
29 januari 2018
In mijn geschiedenisboek staat dat de statenvergadering willem van oranje uitriep tot stadhouder van holland hoe xit dat
26 januari 2019
Redactie
Zie ook dit stuk, hij was al stadhouder maar kwam in conflict met Filips en werd in Dordrecht 'hersteld als stadhouder'. https://www.geschiedenisvanzuidholland.nl/collecties/eerste-vrije-statenvergadering-1572-
28 januari 2019
wie is er na hem dan stadhouder geworden
15 februari 2019
jammer genoeg kan ik niet zien welke oorlogen Willem van Oranje heeft gevoerd.
07 maart 2019
leuke website
22 maart 2019
vlak voor zijn dood zou Willem van Oranje tot stadhouder worden benoemd maar van welke provincies precies? Of was het van de gehele Nederlanden?
23 maart 2019
leuke weetjes
09 juli 2020